Boze Sudanezen protesteren al vijf dagen op rij tegen bewind Omar al-Bashir

In het centrum van Khartoem bundelen de mensen hun krachten, ze zingen van revolutie, ze dansen, ze klappen, ze bidden. “Het ziet eruit als één grote familie. Mensen zijn blij en geloven dat de verandering spoedig zal komen.” Dat bericht de 32-jarige Elhassan vanuit de hoofdstad. “We willen burgerbestuur, vrijheid, gerechtigheid, vrede.” Betogers komen ‘uit alle delen’ van het land.

Het contact met Elhassan verloopt via de versleutelde berichtendienst van WhatsApp: gewoon belverkeer en e-mail acht hij riskant, gezien de gevreesde reputatie van de geheime dienst van Sudan. Sudan is moeilijk toegankelijk voor journalisten en indrukken van de ontwikkelingen komen fragmentarisch tot stand.

Sinds zaterdag al bivakkeren demonstranten dag en nacht bij het hoofdkwartier van het leger. Video­beelden vinden via sociale media hun weg naar buiten en tonen mensenmassa’s die in het donker zeeën van lichtjes creëren met hun telefoons, terwijl de mensen liederen aanheffen en vastberadenheid uitstralen. Elhassan schrijft dat hij er van overtuigd is dat een omwenteling in Sudan niet meer valt te stoppen.

Al 21 doden

De demonstranten verblijven bij het hoofdkwartier van het leger in een poging om de militairen zo ver te krijgen dat ze hun kant kiezen. Sommige soldaten doen dat ook echt, zij beschermen betogers tegen de geheime dienst en tegen andere loyalisten van president Bashir die al een paar keer met traangas en met scherp hebben geschoten. Zeker 21 mensen onder wie 5 soldaten zijn sinds zaterdag om het leven gekomen. Maar hoe langer de situatie voortduurt, hoe moeilijker het wordt voor het bewind om het protest nog te beëindigen, meent Elhassan. “Ik blijf net zo lang hier tot het bewind valt.”

Het stevige karakter van het protest blijkt ook uit de stenen wegversperringen en de controlepunten die de demonstranten inmiddels hebben opgeworpen om te voorkomen dat de massa zomaar wordt geïnfiltreerd. De demonstranten kunnen ook hoop putten uit berichten dat de politie heeft verklaard dat ze niet zal optreden tegen ‘burgers en vreedzame samenkomsten’.

Na maanden van betrekkelijke stilte zijn de VS, Groot-Brittannië en Noorwegen met een gezamenlijke, kritische verklaring gekomen – ze vormen de zogeheten trojka die een voorname rol speelde in het proces dat leidde tot de scheiding tussen Sudan en Zuid-Sudan in 2011. De drie landen spreken over de noodzaak van een ‘politieke transitie’ in Sudan. Ze willen een einde aan het ‘geweld tegen vreedzame demonstranten’, vrijlating van ‘alle politieke gevangenen’ en een einde aan de noodtoestand die president Bashir uitriep in februari.

Geen krimp

Maar alle signalen ten spijt: Bashir, aan de macht sinds 1989, geeft geen krimp. En het blijft de vraag wat de top van het Sudanese leger zal doen. Elhassan schat dat ‘meer dan 100’ soldaten met lagere rangen de kant hebben gekozen van de demonstranten en hij denkt dat een boel andere soldaten zich ook graag aansluiten, maar dat deze soldaten ‘tegengehouden’ zijn door ‘de leiders van het leger’. Toch denkt hij dat de legertop uiteindelijk zal draaien.

Elhassan hoopt op een scenario zoals in Algerije, waar vorige week president Abdelaziz Bouteflika na 20 jaar het veld moest ruimen onder druk van het leger, nadat massa’s Algerijnen de straat op waren gegaan. Veel demonstranten in Sudan willen dat het leger een faciliterende rol speelt bij het opzetten van een civiele overgangsregering.

Voor vandaag heeft de partij van president Bashir echter een rally van Bashir-supporters aangekondigd in Khartoem, wat kan leiden tot zorg over nieuwe gewelddadige confrontaties. Elhassan rekent op de bescherming van soldaten. Wel gespannen over de afloop van het volksprotest is Osama. Hij wijst op het gevaar van vergelding als het historische protest alsnog mislukt. Daarom moet het slagen, het streven naar “een Sudan waar alle ­mensen gelijk zijn”.