Cherchez les femmes in Cannes

"Vrouwen zwaaien eindelijk de plak in Cannes', kopten internationale kranten deze week. Voor het eerst sinds lang telt de jury van het bekende filmfestival meer vrouwen dan mannen. Actrices Leila Hatami, Carole Bouquet, Jeon Do-yeon en regisseuses Sofia Coppola en Jane Campion mogen straks mee beslissen wie de felbegeerde Gouden Palm krijgt. Dat dit überhaupt voorpaginanieuws is, is op zich al veelzeggend.

Cannes en vrouwen: het blijft een moeilijk huwelijk. In het verleden werd het festival meermaals een te hoog testosteronniveau verweten. Met 2012 als kookpunt, toen bleek dat zelfs geen enkele film van een vrouwelijke regisseur was geselecteerd voor de competitie. Ook de jaren ervoor was de oogst veelal schaars. Er volgde een vlammende opiniebrief in de krant Le Monde, met de klinkende titel 'In Cannes tonen mannen hun films, en vrouwen hun borsten'. Ondertekend door het feministische collectief La Barbe en verschillende dames uit de Franse filmwereld.

Ze stelden dat het prestigieuze filmfestival wederom een verkeerde boodschap de wereld instuurde. "Het toont dat mannen houden van diepgang bij vrouwen, maar dan louter in hun decolletés. (...) Laat jonge meisjes vooral niet geloven dat ze op een dag films kunnen realiseren en naar Cannes kunnen afzakken, behalve dan aan de arm van een prince charming."

Seksisme

Dat de Gouden Palm op 68 jaar nog maar één keer door een vrouw is gewonnen, vonden de schrijfsters al helemaal bedroevend. De eerste en laatste die de felbegeerde prijs mee naar huis mocht nemen was Jane Campion met The Piano in 1993.

Dezelfde Jane Campion die nu als voorzitster in de jury zetelt. Een functie die ze meteen ook benut om haar zegje te doen over vrouwen in de filmwereld. Zo noemde ze de ondervertegenwoordiging van vrouwelijke regisseurs "ondemocratisch". "Ik denk dat je moet toegeven dat er nog inherent seksisme is in de filmindustrie. Het voelt heel ondemocratisch aan en vrouwen merken dat op. Doorheen de tijd blijven wij ondergerepresenteerd. Dat is geen nijd tegenover mannelijke filmmakers. We krijgen gewoon niet genoeg te zien van waar vrouwelijke filmmakers mee bezig zijn."

Cannes-directeur Thierry Frémaux counterde de kritiek over een gebrek aan vrouwen op Cannes in het verleden nog als 'een domme discussie'. Dat hij geen films zou voortrekken op basis van het geslacht van de regisseur. Vandaag zet hij de opvallend vrouwelijke jury schijnbaar al te graag in de verf. Onderstreepte hij afgelopen week in interviews hoe belangrijk het is om de aanwezigheid van vrouwen in de filmindustrie te tonen. Niet alleen in aantallen, maar ook op het vlak van kwaliteit.

"Het was belangrijk om een vrouwelijke juryvoorzitster aan te duiden, en niets voelt zo natuurlijk aan als Jane Campion te vragen, een geweldige kunstenares."

Mannenbastion

Maar niet iedereen is ervan overtuigd dat dit echt het begin is van een nieuwe wind. Vooraanstaande vrouwelijke critici vinden net dat al dat gedoe over Campion en co. aantoont hoeveel werk er nog aan de winkel is. En dat een vrouwelijke jury niet kan verbergen dat de filmwereld nog altijd een mannenbastion is. In de filmzalen, maar evengoed op de rode loper.

Ook actrices als Naomi Watts en Cate Blanchett spraken zich daar de afgelopen dagen in Cannes over uit. "Deel van het event is je mooi opkleden en dat is geweldig", zei Blanchett. "Maar het wordt anders als je je als een stuk koopwaar begint te voelen. Het is enigszins onbeleefd om een vrouw zo van kop tot teen op te nemen."

Het is niet de eerste keer dat de actrice, bekend van onder meer Blue Jasmine en Lord of the Rings, zich openlijk ergert aan de rodeloperbenadering van vrouwen. "Doe je dit ook bij de mannen?" vroeg ze recentelijk aan een cameraman op de Screen Actors Guild award die haar opzichtig van boven tot onderen filmde.

En de jury van Cannes mag dan overwegend vrouwelijk zijn, de officiële selectie is dat niet. Van de achttien films in de running voor de Gouden Palm zijn er slechts twee door een vrouw geregisseerd: The Wonders van de Italiaanse Alice Rohrwacher en Still the Water van Naomi Kawase uit Japan. Al ligt dat volgens sommigen eerder aan de statistieken dan een bepaalde politiek. "Blijkbaar is slechts 7 procent van de 1.800 ingestuurde films voor Cannes gemaakt door vrouwen", vertelt Vanja d'Alcantara, Belgische regisseuse van onder meer Beyond The Steppes. "Slechts 7 procent! Het blijft dus een mannenwereldje, en is in dat opzicht eerder een afspiegeling van de maatschappij."

Waarom minder vrouwen dan mannen in de regisseursstoel plaatsnemen, daarover lopen de meningen uiteen. Seksisme? Minder geldingsdrang? Gezinsprioriteiten? Zelf heeft d'Alcantara zich nooit gehinderd gevoeld, omdat ze toevallig een vrouw is. "Integendeel. Die uitzonderlijke positie maakt me net verschillend. Sterker."

Anders

Al vindt ze het tegelijk noodzakelijk dat vrouwelijke regisseurs steeds minder een uitzondering vormen, ook op competities als Cannes. Geselecteerde films van mannelijke regisseurs zoals La vie d'Adèle (2013) of Deux jours, une nuit (2014) mogen zich dan vooral op vrouwelijke personages richten, "vrouwen vertellen verhalen toch op een andere manier".

Bij het Vlaams Audiovisueel Fonds klinkt het alvast hoopgevend dat ze in eigen land meer en meer vrouwelijke regisseurs zien opstaan. Zoals Emilie Verhamme, die in 2012 met haar kortfilm Cockaigne geselecteerd werd op Cannes. "Wij waren toen met drie vrouwen die geselecteerd waren. Ik denk dat je ook geen spijkers op laag water mag zoeken. Problematisch wordt het pas als goede films niet zouden worden geselecteerd, gewoon omdat ze door een vrouw zijn gemaakt."