Geen briefjes meer. Dan ook geen ziekenfondsen meer?
Lieven Annemans is hoogleraar in de gezondheids-economie aan de UGent.
Het kreeg wel wat aandacht de jongste dagen: vanaf 2018 verdwijnt het 'getuigschrift voor verstrekte hulp' (de groene en witte briefjes) uit ons gezondheidslandschap en zal alles automatisch en digitaal verlopen. Ook onze patiëntendossiers worden geleidelijk aan vlot gedeeld tussen zorgverleners.
Allemaal goed nieuws natuurlijk. Niet in het minst voor verstrooide professoren zoals ik, die enkele jaren na datum bij een opruimbeurt nog ergens een groen of wit briefje in een vestzak vinden. En ik vermoed dat ik niet de enige ben die dit al eens is overkomen. Dat zal voortaan niet meer gebeuren. De terugbetaling van onze medische kosten wordt per 2018 automatisch geregeld.
De gezondheidseconoom in mij vroeg zich meteen af hoeveel terug te betalen bedragen de ziekteverzekering uitspaart door die vergeetachtigen. Want wanneer alles automatisch wordt, dan wordt ook alles terugbetaald. Ik heb gezocht naar cijfers maar ze niet gevonden.
Maar er is een andere, belangrijkere vraag. Wat gaat er met de ziekenfondsen gebeuren, en met al die mensen die onze briefjes verwerken en bijhouden? Of meer fundamenteel: hebben we onze ziekenfondsen eigenlijk nog nodig, als alles toch automatisch zal verlopen?
Wel, ik denk dat we ze meer dan ooit zullen nodig hebben, willen we de problemen van ons gezondheidssysteem aanpakken. De overconsumptie tiert nog welig, er wordt te weinig aan preventie gedaan, de coördinatie tussen artsen onderling en tussen artsen en andere zorgverleners laat nog wel eens te wensen over, gezondheidsfacturen worden soms onbetaalbaar, sommige mensen profiteren van het systeem door zich aan 'medisch shoppen' te bezondigen... We kunnen alle hulp gebruiken om een antwoord te vinden op die uitdagingen, en niet in het minst de hulp van de ziekenfondsen.
Maar hun rol zal en moet sterk veranderen. Het is overigens al geruime tijd duidelijk dat zij evolueren van een 'balie-functie' (briefjes innen, geld betalen) naar een 'adviesfunctie', waarbij ze hun leden bijstaan in een ruime waaier van facetten van onze zorg. We zien inderdaad dat ziekenfondsen een steeds actievere rol spelen in preventieve programma's, in het ondersteuning bieden bij revalidatie na een ziekte, bij het proberen om mensen te reactiveren, in het bijstaan van mensen wanneer die vragen hebben bij hun ziekenhuisfactuur en nog veel meer.
Volgens de OESO moet hun rol nog verder gaan. Ze moeten meer financieel verantwoordelijk gesteld worden én met mekaar concurreren, om zodoende de best mogelijke service aan hun leden te bieden, en op die manier leden te winnen. En met die service bedoelt de OESO uiteraard niet de parafernalia zoals saunabezoeken en reisjes, maar échte service waar we als klant recht op hebben met het bedrag dat we sowieso verplicht betalen voor 'aanvullende diensten en activiteiten'.
Ziekenfondsen monitoren vandaag al de kwaliteit van ziekenhuizen en rusthuizen. Een stap verder zou dan zijn dat ze aan hun leden en die hun huisarts laten weten welk ziekenhuis in een straal van pakweg 25 kilometer de beste prijs-kwaliteit biedt voor de behandeling van een bepaald probleem. Of aan oudere leden kunnen ze adviseren welk rusthuis in de buurt de beste scores kan voorleggen. Het ziekenfonds 2.0 als partner in de zoektocht naar betere prijs-kwaliteit. En hoe beter hun advies, hoe beter voor de patiënt en ook voor de ziekenfondsen zelf.
Maar daar schort het wel wat. Zijn het niet diezelfde ziekenfondsen die ook participeren in raden van bestuur van ziekenhuizen, die (mede-)eigenaar zijn van rusthuizen, van apotheken en thuiszorgwinkels? Hoe valt dat te rijmen met een adviesfunctie? Ik kan het me al voorstellen: "Beste klant, wij raden u rusthuis X aan, omwille van de uitstekende kwaliteit. Oei, dat is nu toevallig ons rusthuis." Zo een situatie moet natuurlijk vermeden worden. Toegegeven, de banden met ziekenhuizen zijn in Vlaanderen al sterk verminderd. En zo'n thuiszorgwinkel, daar zie ik minder risico op belangenvermenging.
Maar de conclusie is volgens mij toch duidelijk: indien de ziekenfondsen hun voortbestaan willen rechtvaardigen en hun nieuwe rol ter harte nemen, moeten ze toch een soort boedelscheiding overwegen, zodat hun positie neutraal wordt en als neutraal ervaren wordt.