Hoe Poetin Obama schaak zet
De Russische president Vladimir Poetin heeft zich incontournable opgesteld bij het zoeken naar een oplossing in het Syrische conflict. Met een opiniestuk in 'The New York Times' stal hij het momentum van zijn Amerikaanse collega Obama. Met enkele gewiekste zetten wierp hij zich op als vredesduif. Poetin-Obama: 1-0.
"Het is verontrustend dat militair ingrijpen in binnenlandse conflicten in andere landen normaal is geworden voor de Verenigde Staten. Is dat op den duur in het belang van Amerika? Dat betwijfel ik. Miljoenen mensen in de hele wereld zien Amerika steeds minder als een democratisch voorbeeld, maar meer als een land dat brute kracht steunt en coalities in elkaar timmert onder het motto: 'Wie niet voor ons is, is tegen ons'."
Aan het woord is niet een of ander Amerikaans Congreslid dat kritisch reageert op een mogelijke militaire aanval op Syrië, noch een Franse politicus die fulmineert tegen de houding van president Hollande. Het was niemand minder dan de Russische president Vladimir Poetin die, via een opiniestuk in The New York Times, in twee miljoen Amerikaanse huiskamers binnenkwam.
Poetin schrijft in zijn brief, die hij uitzonderlijk zonder tussenkomst van het Witte Huis richt aan de Amerikanen, dat een eenzijdig militair optreden van de VS kan zorgen voor een nieuwe golf van terrorisme die heel de regio kan destabiliseren. Hij roep de Amerikanen op om samen te blijven werken en geen soloptredens meer te doen.
Belangrijk begin
Poetins schrijven was een rechtstreekse reactie op de toespraak die de Amerikaanse president Barack Obama dinsdag had gehouden. Terwijl Obama wordt verweten een bocht te hebben genomen - aanvankelijk koos hij voor de militaire actie, vervolgens voor de diplomatie -, gaf Poetin de indruk altijd standvastig te hebben gehandeld. Hij had zich van in het begin tegen een aanval op Syrië verzet. "Hij wilde slechts een politieke oplossing naar voren schuiven om een groter militair conflict in het Midden-Oosten af te wenden", zei Poetins woordvoerder gisteren aan The New York Times. "We staan nog maar aan het begin van de weg. Maar het is een belangrijk begin."
Nog maar een week geleden was Vladimir Poetin die bleke figuur op de achtergrond die amper geïnteresseerd leek in een oplossing van het Syrische conflict. Hij was de man die zich verzette: tegen bijkomende VN-sancties, tegen bewapening van de rebellen, tegen alles wat bondgenoot Bashar al-Assad kon treffen. Maar nu staan de Russen opnieuw op de voorgrond en gedragen ze zich als incontournable. Door de recente tussenkomst van Poetin komen er voorlopig geen militaire acties in Syrië en krijgt Assad respijt.
Daarnaast vorderde Poetin zijn minister van Buitenlandse Zaken op om diens Amerikaanse ambtgenoot te contacteren. Het resultaat zijn de gesprekken die sinds gisteren in Genève worden gehouden. Daar wordt uitgedokterd op welke manier het Syrische arsenaal aan chemische wapens kan worden geneutraliseerd. Als alles loopt zoals gepland, dan is Poetin in de volgende maanden iemand om rekening mee te houden in de internationale gemeenschap.
Vladimir Poetin staat, met zijn repressie van homo's in eigen land, niet bepaald bekend als vredesduif. Maar enkele slimme zetten zorgden, voorlopig althans, voor een imagoverandering.
Het schaakspel begon met een voorzichtig voorstel van Poetin aan Obama, tijdens de G20 in Sint-Petersburg, vorige week. Achter gesloten deuren zou de Rus aan de Amerikaan hebben voorgesteld om, in ruil voor overhandiging van de Syrische chemische wapens, een militaire aanval op dat land uit te stellen. De Amerikaanse president leek daar toen niet echt oren naar te hebben.
Retoriek
Daarna viel de opmerking van minister van Buitenlandse Zaken John Kerry, afgelopen maandagavond. Kerry zat in Groot-Brittannië om Europese landen over te halen een militaire actie tegen Syrië te ondersteunen. Op een vraag of een aanval kon worden vermeden, zei hij dat dat mogelijk was "als Assad zijn chemische wapens overleverde aan de internationale gemeenschap". Die overhandiging moest wel binnen een week gebeuren, benadrukte Kerry.
Hoe ernstig het Kerry was met die opmerking, is niet duidelijk. Volgens zijn woordvoerder ging het om een retorisch argument. Het was immers onwaarschijnlijk dat Assad zijn wapens zou overdragen.
Wel duidelijk was dat Sergei Lavrov, de Russische buitenlandminister, op de opmerking van Kerry sprong en diezelfde avond nog op de proppen kwam met het overhandigen van de chemische wapens, in ruil voor het opschorten van een Amerikaanse aanval. De Syrische minister van Buitenlandse Zaken, Walid Muallem, die in Moskou was, verwelkomde het voorstel en zei dat Syrië bereid was mee te werken. Was er nog even twijfel over Assads ernst om daadwerkelijk mee te werken, dan bevestigde de Syrische president gisteren dat de wapens onder internationale controle zouden komen te staan.