Nog steeds veel bejaarden vastgebonden: ‘Volledig fixatieloos werken is vrijwel onmogelijk’

In woon-zorgcentra is fixatie nog altijd schering en inslag. Dat blijkt uit cijfers van het Agentschap Zorg en Gezondheid die deze krant opvroeg. In het Indicatorenproject Woon-zorgcentra worden registraties bijgehouden uit 779 woon-zorgcentra, zowel particuliere, private als vzw’s. De meest recente cijfers gaan over 2017.

Uit het rapport blijkt dat 20,5 procent van de  bewoners overdag gefixeerd wordt. ’s Nachts is dat zelfs 42,5 procent. Daarbij zijn vooral de bedhekken, die aan de zijkanten van een bed geplaatst worden waardoor de bewoner niet meer uit het bed geraakt, populair. Maar ook de Zweedse gordel, waarmee iemand aan heupen en buik vastgebonden wordt aan het bed, is nog een vaste waarde. Ook al zijn er in het verleden al dodelijke ongevallen mee gebeurd. Overdag wordt er nog altijd 4,2 procent van de bewoners mee vastgegespt. ’s Nachts is dat 1,2 procent.

Lees ook

-In dit woon-zorgcentrum worden bejaarden niet gefixeerd: ‘Beter vallen dan altijd vastgebonden’
en het standpunt van journaliste Cathy Galle: -Middeleeuwse toestanden. Maar de Zweedse gordel wordt nog steeds gebruikt in Vlaamse woon-zorgcentra om bewoners te ‘beveiligen’

Het rapport toont vooral dat er veel variatie is in fixatiebeleid bij de centra. Want minstens een vijfde van de woon-zorgcentra slaagt er wel in het aantal gefixeerde bewoners overdag onder de 10 procent te houden en ’s nachts onder de 28 procent. “Dat wil dus zeggen dat er een grote range is tussen de centra op vlak van fixatie”, stelt Koen Milisen, professor ouderenzorg aan het Academisch Centrum voor Verpleeg- en Vroedkunde van de KU Leuven en voorzitter van het Expertisecentrum Val- en fractuurpreventie Vlaanderen. “Sommige centra doen hun uiterste best om zo weinig mogelijk te fixeren, andere fixeren nog altijd de helft van de bewoners.”

Nog opvallend, uit de gegevens blijkt dat het aantal fixaties hoger is in openbare en vzw woon-zorgcentra. Er wordt ook minder vaak gefixeerd in Antwerpen en Limburg dan in West-Vlaanderen. En landelijke gemeenten scoren slechter dan verstedelijkte gebieden.

Valpreventie

Fixatie wordt in woon-zorgcentra vooral gebruikt als valpreventie. Om te voorkomen dat de bewoners vallen en een breuk oplopen, worden ze vastgebonden in zetel of bed. Maar het heeft een grote impact op de persoon in kwestie, klink het in het Indicatorenrapport. “Fixatie kan niet enkel leiden tot fysieke letsels, maar heeft soms ook psychologische gevolgen, zoals angst of onrust. Bovendien roept het ook een hoop ethische vragen op.”

Fixatie is geen goede manier om aan valpreventie te doen, stelt ook Milisen. Ouderen dreigen in een neerwaartse spiraal terecht te komen. “Je wordt geïmmobiliseerd waardoor je spierkracht, evenwicht en mobiliteit achteruitgaan. Wanneer je dan wordt ‘vrijgelaten’ is de kans op vallen net groter.”

Routine

Al moeten we wel realistisch zijn, vindt zowel het Agentschap als Milisen zelf. Volledig fixatieloos werken is vrijwel onmogelijk. Want soms moet het, ter bescherming van de patiënt of net van diens medebewoners. “Maar dan zien we dat het nog altijd te vaak en te lang gebeurt”, zegt Milisen. “Het kan een routinehandeling worden. Eens gefixeerd is dan altijd gefixeerd.”

Armonea, een private speler met meer dan 85 woon-zorgcentra, start nu met de campagne ‘Vallen mag’. Zij menen dat er te veel gekeken wordt naar de cijfers van de valincidenten en te weinig naar die van fixatie. “Wij zijn ervan overtuigd dat het beter is om te vallen dan om van je vrijheid beroofd te worden.”