Klimaatpanel zet wereldleiders mes op de keel
Klimatologen zijn er nog nooit zo zeker van geweest: onze uitstoot van broeikasgassen zorgt tegen 2100 voor een schadelijke temperatuurstijging van twee graden. Dat staat in het vijfde VN-klimaatrapport, gebaseerd op 9.200 nieuwe studies.
Zo'n 259 topspecialisten analyseerden voor het VN-klimaatpanel (IPCC) de nieuwste onderzoeken en verwerkten 55.677 commentaren van collega's. Hun hoofdboodschap: zo halen we het echt niet. Zelfs al daalt de nu naar recordhoogtes exploderende broeikasgasuitstoot alsnog, dan nog stijgt de temperatuur tegen het einde van de eeuw vrijwel zeker met meer dan twee graden. In het beste geval klimt het kwik met 0,3 graden, in het slechtste met 4,8 graden.
"We achten al onze uitgerekende scenario's mogelijk, maar zoals we nu bezig zijn stevenen we eerder af op het hoogste uiterste", zegt een van de hoofdauteurs bij het IPCC, de Belgische professor Thierry Fichefet (Université Catholique de Louvain).
Dolgedraaid
Wereldleiders spraken af dat we een stijging met twee graden in vergelijking met pre-industriële temperaturen niet mogen overschrijden omdat de gevolgen, zoals dolgedraaide regenpatronen, overstromingen van kustlijnen, haperende watervoorziening en extreme droogtes miljoenen levens in gevaar brengen.
Maar de wetten van de natuurkunde zijn onwrikbaar. "Om onder de limiet van twee graden te blijven, mochten we sinds ongeveer 1800 en eind deze eeuw 3.256 gigaton CO2uitstoten. Maar 54 procent daarvan pompten we al in de atmosfeer. We zijn ons enige huis aan het kapotmaken", zegt Thomas Stocker, een van de IPCC- ondervoorzitters. Voor het eerst zet het panel die limiet op papier. Fichefet: "Het betekent dat de uitstoot met 50 procent moet dalen tegen 2050 en met 100 procent tegen 2100."
De laatste drie decennia waren telkens warmer dan ieder voorafgaande periode sinds 1850. Tussen 1983 en 2012 kende het noordelijk halfrond wellicht de warmste dertig jaar in de laatste 1.400 jaar. De afgelopen tien jaar zijn meer temperatuurrecords gebroken dan ooit. Sinds de jaren '50 zijn veranderingen in de oceanen, de atmosfeer, sneeuw en ijs en de zeespiegel vastgesteld die sinds millennia niet meer voorkwamen.
Heikel punt is volgens sceptici dat het kwik de laatste vijftien jaar maar de helft zo snel stijgt dan in de periode sinds 1950. "Maar vijftien jaar is te kort in klimaattermen en natuurlijke afkoelende fenomenen zoals 'La Nina' speelden mee", zegt Fichefet.
Ook gaat de toegenomen energie in het klimaatsysteem voor meer dan 90 procent naar de oceanen. Tussen 1970 en vandaag nam die warmte-inhoud in de oceanen gevoelig toe. "De opwarming gaat niet enkel over het aardoppervlak. De oceanen slorpen veel op. Dat kan goed nieuws lijken, maar dat is het niet. Ook daar zit immers een limiet op, terwijl het lijkt alsof de opwarming vertraagt", zegt Michel Jarraud, secretaris-generaal van de World Meteorological Organization. Ook kunnen de oceaanstromingen die nu veel patronen in balans houden daardoor veranderen.
Duidelijker dan ooit is dat wij het zijn die de opwarming veroorzaken met onze voortdurende uitstoot van broeikasgassen sinds 1750. De uitstootniveaus zijn de laatste 800.000 jaar ongezien en stegen met 40 procent sinds de industriële revolutie. "Dat is het werk van de mens. Daarover zijn we nu zekerder dan ooit", zegt Stocker.
Alle hens aan dek
Door de opwarming krimpt de ijs- en sneeuwmassa in het noordelijk halfrond per tien jaar met 1 tot 4 procent. Vrijwel alle gletsjers zijn geslonken en de zeespiegel is sinds het midden van de negentiende eeuw meer gestegen dan in de twee vorige millennia. Tussen 1901 en 2010 steeg ze met bijna twintig centimeter. Gemiddeld voorspellen de klimatologen een nog snellere zeespiegelstijging met 26 en 82 centimeter tegen 2100.
Door de krachtige industrielobby's die de opwarming relativeren moet het panel zijn onderzoek uiterst waterdicht maken, wat de scherpe boodschap nog prangender maakt. "Het VN-panel is allesbehalve alarmistisch, ze zijn eerder conservatief", zegt onderzoeker Stefan Rahmstorf van het Potsdam Institute for Climate Impact Research.
In november zitten de 19 IPCC-landen in Polen samen om tot een globaal klimaatakkoord te maken. "Het is alle hens aan dek. De wetenschap heeft nooit duidelijker om maatregelen gevraagd", zo reageert John Kerry, buitenlandminister van de VS, 's werelds tweede grootste uitstoter na China.
Adviezen over maatregelen komen in een volgend klimaatrapport. Maar voorzitter Pachauri is duidelijk. "We moeten een prijs op CO2-uitstoot plakken."