'Bedrijven kunnen bakens verzetten, als overheid mee wil'

"Nee, wij zijn niet de doodgravers van de welvaartsstaat. Steek ons alstublieft niet in de zak van het neoliberalisme. Wij willen ons Rijnlandmodel redden."

Jo Libeer, topman van de Vlaamse werkgeversorganisatie Voka, heeft het gehad met de verwijten dat zijn organisatie het mes wil zetten in een resem sociale voorzieningen en de koopkracht van de bevolking onderuit wil halen. "Werkgevers hebben er geen enkel belang bij dat te doen", beklemtoont hij in het statige hoofdkwartier van Voka in de Brusselse Koningsstraat.

Maar dat de dingen moeten veranderen, staat voor Libeer als een paal boven water. "Met de flauwe groeicijfers die onze economie vandaag haalt, stevenen we af op een crisis die nog dramatischer zal zijn dan de bankencrisis en die het vertrouwen van de bevolking in de overheid ernstig zal schaden", zegt hij.

"We hebben de capaciteiten om de bakens te verzetten. Vlaanderen telt een hoop bedrijven die voor de economische groei van morgen kunnen zorgen. Maar dan moet de overheid wel bereid zijn mee te werken." Die boodschap geeft Libeer maandag op het nieuwjaarscongres van Voka in Brussel.

Wat zijn de verwachtingen voor 2014?

"We gaan een bijzonder spannend jaar tegemoet. Zal de economische groei verder aantrekken? Welke rol kunnen onze bedrijven daarin spelen? En hoe worden de kaarten bij de verkiezingen van 25 mei geschud? We hopen dat de sociaaleconomische agenda voor de komende vijf jaar snel zal worden bepaald."

U hoopt op een overwinning van de N-VA?

"Ik weet nog niet op wie ik ga stemmen, ik wacht de partijprogramma's af. Maar Voka is op partijpolitiek vlak een neutrale organisatie."

Zei Bart De Wever niet dat Voka zijn baas is?

"De Wever heeft dat inderdaad gezegd. Maar wij proberen onze ideeën over hoe we ons welvaartsmodel kunnen redden bij zoveel mogelijk partijen te slijten. Het is duidelijk dat er iets moet gebeuren. Zonder ondernemingen en zonder economische groei staat onze welvaart op de helling."

De economie zit op een scharniermoment. Moeten we geen genoegen nemen met wat minder groei en duurzamer denken?

"We moeten vooral economische groei weer op de agenda plaatsen. Als we in een Japans scenario verzeilen en onze economie groeit de komende twintig jaar met amper een half procent, dan weet je dat de kosten van vergrijzing en gezondheidszorgen op termijn onbetaabaar zullen zijn. We hebben 2 procent groei nodig om de factuur te betalen."

Dan kunt u de regering-Di Rupo best dankbaar zijn. België was de voorbije jaren bij de sterkste groeiers in de eurozone. Ons land deed beter dan Nederland en Frankrijk.

"Wie ontkent dat de federale regering grote inspanningen heeft geleverd, is de voorbije twee jaar niet op deze planeet geweest. Maar de regering heeft haar resultaten behaald door vooral lasten te verhogen. Het overheidsbeslag (het gewicht van de Belgische overheidsuitgaven, JCS) in ons land bedraagt bijna 55 procent. Met dat cijfer zijn we bij de slechtste leerlingen van de klas.

"Ondanks die hoge overheidsuitgaven leeft een op de zeven Belgen onder de armoedegrens. Gaan we de belastingdruk nog verder laten stijgen in de hoop dat we op die manier de armoede kunnen verkleinen? Dat is vragen om problemen. Voor Voka is het duidelijk: je zal verder moeten besparen."

Bij elke besparingsoperatie komt de sociale zekerheid verder onder druk te staan en duw je de armoedecijfers omhoog.

"Voka ga je niet betrappen op een neoliberaal discours. Het is niet onze bedoeling het overheidsbeslag te laten zakken naar het niveau van Zwitserland. Daar geeft de overheid 33 procent van het bbp uit. Maar we zouden toch op gelijke hoogte met Zweden moeten geraken.

"In Zweden lag de belastingdruk vroeger hoger dan in België. Het land is er in zeven jaar in geslaagd het overheidsbeslag te beperken tot 50 procent. De overheidsschuld bedraagt er 60 procent. Zweden heeft een overschot op zijn handelsbalans. De werkloosheid in het land is relatief laag, het activeringsbeleid werkt. De bevolking is mee met het hele verhaal. Ik ben gefascineerd door Zweden. Wat de Zweden kunnen, moeten wij ook kunnen."

Hoe wil Voka de belastingdruk in België laten zakken?

"We moeten onze sociale zekerheid weer afstemmen op de eindklant. Als je praat over ziekteverzekering moet je kijken naar wat goed is voor de patiënt. Wie geen job heeft en in de miserie zit, moet je tijdelijk opvangen en je moet ervoor zorgen dat hij weer aan de bak komt op de arbeidsmarkt."

Dan moet de mentaliteit bij de bedrijven toch veranderen. Bij elke herstructurering roepen bedrijven om brugpensioen.

"Volledig akkoord. Het gaat niet meer op dat we de overheid voor alles en nog wat laten opdraaien. Het zijn wij met zijn allen die de factuur bij een herstructurering betalen. Bij de onderhandelingen tussen artsen en ziekenfondsen over nieuwe tarieven gaat het er ook zo aan toe. Ook hun afspraken worden betaald door de belastingbetaler. Die manier van werken houden we niet vol."

U wilt de werkloosheidsuitkeringen in de tijd beperken. U schuift zelf de factuur door naar de OCMW's.

"We moeten het systeem herdenken. Het gaat niet op dat 50-plussers eindeloos blijven hangen in de werkloosheid."

Vijftigplussers raken niet meer aan een baan. Bedrijven geven de voorkeur aan jonge mensen.

"Geef hen ongelijk. Waarom moet een jonger iemand per definitie minder verdienen bij de uitoefening van dezelfde job? Competentie heeft geen leeftijd."

Zijn er geen andere manieren om de belastingdruk te verminderen? Met een vermogensbelasting kun je met een vingerknip de belastingen verlagen.

"We hebben pech in België. Met onze belastingen - ook op kapitaal - zitten we in de top vier van het Europees klassement. Daar is niks mogelijk, wat niet wegneemt dat een vereenvoudiging van onze fiscaliteit zich opdringt. Ons fiscaal systeem is een grote koterij.

"Kijk naar de vennootschapsbelasting. Het officiële tarief bedraagt 33,99 procent. Maar er zijn tal van uitzonderingen, waardoor in de praktijk de effectieve belasting lager ligt. Laten we al die aftrekposten afschaffen en de vennootschapsbelasting verminderen naar 20 procent."

En de notionele intrest afschaffen?

"Voor die 50 à 100 bedrijven die er nu gebruik van maken, mogen we natuurlijk geen rechtsonzekerheid creëren. Vandaar dat we voor een optioneel systeem kiezen: ofwel een laag tarief waarbij de aftrekposten weggewerkt worden, ofwel het bestaande tarief met de aftrekken."

Zal de overheid dan nog wel voldoende inkomsten hebben?

"Ondernemers zullen een transparante belasting van 20 procent als eerlijk aanvaarden. Al het gedoe om de winst fiscaal te optimaliseren zal verdwijnen. De overheid zal dan niet te veel achteruitgaan."

Ondertussen blijft uw organisatie ijveren voor nog meer loonlastenverlagingen. Hebben de bedrijven nog niet genoeg gehad?

"Neen. We krijgen nu drie keer 450 miljoen euro, gespreid over 2015, 2017 en 2019. Ondertussen draait de wereld door en blijven we met een loonkostenhandicap van 16 procent zitten. Om die handicap weg te werken heb je in totaal 25 miljard euro nodig. Als multinationals beslissen over nieuwe investeringen, kijken ze naar de loonfiches en staat België achteraan."

Ik dacht dat de loonhandicap niet meer dan 4 procent bedroeg.

"Dat is zo typisch aan de discussie die in ons land wordt gevoerd. Men durft de waarheid niet meer te zeggen. We voelen onvoldoende aan dat we in de problemen zitten. Terwijl de realiteit toch andere zaken toont. Tussen 2007 en 2012 is het inkomen per capita in ons land met 1.000 euro gezakt. De productiviteit in onze bedrijven daalt. Onze bedrijven verliezen marktaandeel in het buitenland. De handelsbalans staat in het rood. We staan er misschien niet meer bij stil, maar vindt u het normaal dat we mensen met bedrijfswagens betalen?"

Hebt u het gevoel dat uw boodschap aanslaat?

"In Vlaanderen is iedereen het er intussen over eens dat de loonkosten en de belastingdruk te hoog zijn. Johan Vande Lanotte (sp.a) noemt een overheidsbeslag van meer dan 50 procent unfair. Dat is hoopvol."

En in het zuiden van het land?

"Daar is veel in positieve zin aan het veranderen, al blijft er nog een groot verschil in het discours tussen de PS-kopstukken Demotte en Marcourt aan de ene kant en Onkelinx en Magnette aan de andere kant. Dat iedereen maar een voorbeeld neemt aan Gerhard Schröder, een socialist die ervoor gezorgd heeft dat Duitsland niet langer de zieke man is van Europa."

En de mini-jobs invoerde. Is het dat wat u wilt?

"Neen, ik ben blij met de invoering van het minimumloon in Duitsland. Die mini-jobs waren niet het beste idee. Maar Duitsland staat er weer en is competitief. Laten we een moedige stap voorwaarts zetten en een nieuw pact sluiten om de sociale zekerheid te redden."

Hebben we daarvoor een nieuwe staatshervorming nodig?

"Neen, laten we verder werken met wat we hebben, hoewel het duidelijk is dat er onvolmaaktheden in de staatshervorming steken. De sociaaleconomische agenda staat nu bovenaan. De taak van de volgende regering is ongezien qua moeilijkheid. Ze zal het overheidsapparaat moeten afslanken en de competitiviteit van de ondernemingen herstellen."

Dat wordt een loodzware opdracht.

"Telkens wanneer de regering in het verleden maatregelen trof om de begroting op orde te brengen, kwam de competitiviteit van ondernemingen in gevaar. Werd er gekozen om de concurrentiekracht van de bedrijven te verbeteren, dan werden er gaten in de begroting geslagen.

"De volgende regering zal de twee doelstellingen tegelijkertijd moeten realiseren. Enkel op die manier zullen we er in de toekomst in kunnen slagen voldoende economische groei te creëren zodat de factuur van de vergrijzing betaalbaar blijft."

Vergeet u de koopkracht van de mensen niet?

"Als de overheid zich efficiënter organiseert en doelmatiger omgaat met de middelen, dan moet het mogelijk zijn de sociale lasten van de werknemers te verminderen en op die manier de koopkracht te ondersteunen."

Wat kunnen de bedrijven doen?

"Als de overheid de competitiviteit van de bedrijven herstelt, ontstaat er een context waarin de privésector 150.000 nieuwe jobs kan creëren."

En wat doen de bedrijven zelf?

"We hebben in Vlaanderen een honderdtal topbedrijven die in staat zijn uit te groeien tot multinationals. Het gaat om relatief onbekende bedrijven zoals Christeyns, LVD, Vlassenroot, Devan Chemicals, Melexis en andere. Vandaar dat we spreken over stille bedrijven.

"Het zijn verborgen kampioenen. Zij moeten in staat zijn een stuk van het marktaandeel dat de voorbije jaren in het buitenland verloren is gegaan te heroveren. Op die manier geraken we aan onze 2 procent economische groei.

"Toen we dat verhaal op ons congres in november presenteerden, voelden we bij onze leden de goesting om de hand aan de ploeg te slaan. We bezitten het potentieel om uit de problemen te geraken."

U gelooft in de toekomst.

"De cultuur van wantrouwen moet stoppen. Toen ik het kerstessay van Tom Lanoye in De Standaard las, kreeg ik zin om een revolver tegen mijn hoofd te zetten. Zo zwartgallig en verzuurd. Het pleidooi voor een gezond vooruitgangsdenken van Maarten Boudry in De Morgen daarentegen was een opsteker. Die wetenschapsfilosoof nodigen we zeker uit.

"De voormalige Amerikaanse ambassadeur Gutman had het bij het rechte eind. Hij zei: 'Ik versta dit land niet. Jullie maken ruzie over taal en grenzen. Wij maken in de VS ruzie over wat jullie allemaal al hebben: toegang tot onderwijs, gezondheidszorgen en een pensioensysteem.' Denk daar eens over na en stop met zagen."