Legendarische camera is 100 jaar oud

Ernst Leitz Optische Werke was bekend als producent van microscopen tot ingenieur Oskar Barnack in 1914 een prototype ontwikkelde van een kleinbeeldcamera. Barnack wilde een compacte camera maken die gemakkelijk kon worden meegenomen op bergwandelingen. Hij gebruikte 35mm-film, de standaard voor bioscoopfilms, maar liet die horizontaal in plaats van verticaal door de camera lopen en vergrootte het negatief tot 36 bij 24 millimeter. Het kleinbeeldformaat en de Leica waren geboren.

Om het kleinbeeldformaat te kunnen uitvergroten moesten de negatieven haarscherp zijn. Daarvoor creëerde Barnack een reeks speciale lenzen. Het duurde nog tot 1923 voordat directeur Ernst Leitz II toestemde in een preproductie van 31 camera's. Na positieve tests ging de eerste Leica in 1924 echt in productie. Het werd onmiddellijk een succes en de Leica werd algauw de favoriete camera van reportagefotografen als Henri Cartier-Bresson (zie kader).

Onlangs verhuisde Leica naar een gloednieuwe fabriek in hartje Wetzlar, waar de camera's nog altijd met de hand worden gemaakt. Er is een Leica Museum en een bezoekerscentrum aan gekoppeld. De verhuizing betekent een spectaculaire doorstart voor een bedrijf dat tien jaar geleden nog aan de rand van het faillissement stond. Net als andere grote cameraproducenten had Leica onderschat hoe snel de overgang van analoge naar digitale fotografie zou gaan. In 2004 werd het bedrijf overgenomen door Andreas Kaufmann, onder meer medeoprichter van de Duitse Groenen. Na zware saneringen en een complete vernieuwing van het productgamma kwam in 2011 de ommekeer: de omzet verdubbelde nagenoeg tegenover het vorige boekjaar.

Waar schuilt de kracht van de Leica nu precies in? Leo De Bock (54) noemt zichzelf zonder meer een Leica-aficionado. In een vroeger leven was De Bock reporter en programmamaker bij de VRT, rechterhand van Guy Mortier bij Humo, netmanager van Canvas en woordvoerder van minister Jo Vandeurzen. "Mijn vader was beroepsmatig met fotografie bezig en ik heb de microbe van hem gekregen", zegt De Bock, die inmiddels professioneel fotograaf is. "Nu ben ik lid van fotoagentschap Reporters, wat ik een mooie erkenning vind."

"Ik ben altijd al met beelden bezig geweest. Ik heb reportages gemaakt voor de VRT, onder meer in Zuid-Soedan, maar ook over dementerende mensen in België. Na een tijdje merkte ik dat bewegende beelden minder mijn ding zijn, ik druk me beter met foto's uit."

De Bock fotografeert bijna uitsluitend met Leica en heeft zijn toestel altijd op zak. De Leica M5 - een 35mm-camera uit 1971 - heeft een speciale plaats in het hart van De Bock. "Het is een analoog, onverwoestbaar toestel dat vooral in zwart-wit zijn digitale concurrenten overtroeft. De zwart-witbeelden hebben een timbre, textuur en tonaliteit die niet geëvenaard worden door foto's die digitaal genomen zijn."

Intussen heeft Leo De Bock ook twee digitale Leicacamera's aangeschaft, waaronder de Leica MM, die alleen voor zwart-witopnames gebruikt kan worden. De camera ziet er aan de voorkant 'oud' uit, maar heeft aan de achterkant een digitaal venster. "Er zit geen filter op waardoor de beeldkwaliteit ontzettend hoog is."

Maar er zijn nog meer redenen om de Leica fanatiek te gebruiken. "De vormgeving van een Leica is erg retro en stemt mij melancholisch", zegt De Bock. "Bovendien is het een relatief kleine camera, waarmee je ongemerkt kunt fotograferen. Dat is uiterst belangrijk, zeker in het genre van de zogeheten street photography. Als je in Marokko een grote spiegelreflexcamera bovenhaalt, dan duikt iedereen weg. De Leica daarentegen wordt beschouwd als een compact camera: het toestel wekt geen argwaan en je kunt dicht bij de mensen komen die je wil fotograferen.

"Je hoort bovendien het afdrukken niet, ook daardoor val je niet op. Meer nog: je kunt de Leica zo instellen dat je de knop een hele tijd ingedrukt kunt houden en pas afdrukt als je de knop loslaat. Zo gaat er helemaal geen tijd verloren tussen afdrukken en het nemen van de foto."

Op zoek naar filmrolletjes

De Bock zingt ook de lof van de lenzen van Leica. "Absoluut superieure, zeer hoogwaardige lenzen, hoewel er nu ook concurrenten op de markt zijn die ze evenaren."

Maar er zijn ook nadelen en knelpunten. "De productie en bevoorrading van filmrolletjes staat onder druk. Er zijn nog wel merken die produceren, maar bijvoorbeeld de Fuji Agros 100 moet je nu al gaan zoeken in Duitsland. Ik heb intussen een voorraad aangelegd van vijftien dozen."

Een minpunt is de prijs van een Leica. "Het toestel en de lenzen zijn duur. Een monochrome camera is nog duurder. We spreken van 6.900 euro alleen voor het toestel. Met de lenzen erbij wordt dat algauw 10.000 euro. Maar de camera's zijn onverwoestbaar. Kijk maar eens op eBay voor welke hoge bedragen Leica's tweedehands verkocht worden."