JOMMEKE IN VROUWENHANDEN

Als klein meisje stond Sarina Ahmad naast de tekentafel te kijken hoe bompa Jef er met een paar potloodtrekken in slaagde om zijn Jommeke de meest onwaarschijnlijke verhalen te doen beleven. Het bleef niet bij kijken. Sarina begon zelf korte stripverhaaltjes te tekenen, bleek als enige van de zes kleinkinderen-Nys over tekentalent te beschikken, en had met bompa meteen de beste privéleraar te pakken die ze zich kon wensen.

Maar een mogelijke opvolger? Neen, dat zag Jef Nys niet in zijn kleindochter. In de eerste plaats omdat Sarina een vrouw was en striptekenaars nu eemaal mannen moesten zijn. "Bompa was daar nogal conservatief in", legt Sarina uit.

Dat ze haar tekenpotlood met haar linkerhand vasthield, sprak ook al niet in haar voordeel. Tekenen doe je met je rechterhand, vond Jef. "Linkshandigen wrijven bij het schrijven en het tekenen steeds met hun arm over wat ze net op papier hebben gezet. Bompa was ervan overtuigd dat een linkshandige tekenaar slordig werk zou afleveren.

"Hij was een enorme perfectionist. Wanneer het over 'zijn' Jommeke ging, moest elk detail kloppen. Daar ging hij heel ver in. Eén keer nam hij, tegen zijn principes in, toch een linkshandige tekenaar in dienst. Om hem meteen daarna te verplichten om voortaan met rechts te tekenen." Ook Sarina moest zich aanpassen. Tekenen doet ze tegenwoordig van rechts naar links, om vieze vegen te vermijden.

Ondanks zijn vooroordelen ontpopte Jef Nys zich tot een geduldige tekenleraar die uren met zijn getalenteerde kleindochter in de weer was. "Nadat mijn vader, die mentale problemen had, vertrok en mijn moeder met vier kleine kinderen achterbleef, was bompa onze surrogaatvader. Hij heeft ons voor een groot stuk opgevoed. Tellen, lezen en dus ook tekenen. We hebben het allemaal van hem geleerd. Dan nam hij prenten van Walt Disney, deelde die in vakjes in en liet me die natekenen."

Al bleef bompa's perfectionisme een fors struikelblok. "Voor die Walt Disney-tekeningen kreeg ik dan bijvoorbeeld 9,645 op 10. Het was nooit helemaal goed."

Bovendien bleek Sarina een nogal druk kind dat het moeilijk had met stilzitten. Niet meteen een ideale eigenschap voor een striptekenaar. Een strip tekenen is monnikenwerk; dat leek bompa niets voor zijn rusteloze kleindochter. "Op zijn aangeven ben ik animatie gaan studeren."

Met tekenen haar brood verdienen, was toen al geen optie meer. "Naast zijn tekentafel was bompa een schat van een mens, maar wanneer het op tekenen aankwam, was hij zo streng dat ik onzeker werd over wat ik kon. Wat ik ook deed, het zou toch nooit goed genoeg zijn. Dan kon ik er maar beter meteen mee ophouden. Misschien had hij ook wel gelijk. Mijn vroeger tekenwerk was ook gewoon niet op niveau."

Klankvrouw

Sarina ging aan de slag als geluidstechnicus. "Per toeval. Een vriend van me was op zoek naar een vervanger voor een zieke klankman. Hij stopte me een mengpaneel in handen; ik kreeg een paar uur de tijd om uit te zoeken waar alle knopjes voor dienden, en de dag nadien draaiden we al een livereportage voor het VTM Nieuws."

Als klankvrouw reisde Sarina de wereld rond. Ze werkte mee aan realityprogramma's als The Block, trok op met reportageploegen van Volt, Telefacts en Het journaal, en draaide documentaires. "Een fantastische job. Ik was vaak onderweg, kwam op plaatsen waar ik anders nooit zou raken en leerde een heleboel nieuwe mensen kennen."

Niet dat Jommeke helemaal uit haar leven verdween. "Ik heb in die periode bijvoorbeeld nog een reeks beeldjes gemaakt van de personages uit de strip. Ook aan de inrichting van het Nys-museum in Koksijde heb ik meegewerkt. Ik bleef ook af en toe tekenen, maar uit schrik voor het oordeel van mijn grootvader heb ik hem die tekeningen nooit laten zien."

Negen jaar lang trok Sarina van opname naar opname, tot het tijdens het draaien van de Canvas-reeks Brazilië voor beginners foutliep. "Ik begon te hallucineren. Plots zag ik allerhande beesten op me af komen. Tegelijk kreeg ik last van barstende koppijn." Sarina stapte op het vliegtuig richting huis, waarna het van kwaad naar erger ging.

"Toen ik in de supermarkt een pak melk uit het rek wou pakken, verkrampte mijn hand. Van het ene op het andere moment kon ik mijn hand niet meer opendoen." Een bezoek aan de spoedafdeling leerde enkel dat er iets ernstig fout liep in de hersenen van Sarina. Pas een jaar later volgde de diagnose. Sarina bleek, als een van de enige drie patiënten in België, aan het Moyamoya-syndroom te lijden. Een aandoening die de grote bloedvaten in de hersenen doet dichtslibben.

De enige remedie: een uiterst risicovolle open schedeloperatie. Sarina ging in Zürich onder het mes - in België was te weinig ervaring op dat vlak - om daar tussen twee operaties door te merken dat spreken niet meer lukte. "Bij zo'n operatie zijn de gevolgen onmogelijk in te schatten. De kans bestaat dat je niet meer uit de narcose ontwaakt, je kunt in een rolstoel eindigen, blind worden of er, zoals in mijn geval, een spraakprobleem aan overhouden."

Na meer dan twee jaar revalideren lukt spreken weer wel. Zij het met af en toe nog een hapering. "Ik moet me heel erg concentreren om duidelijk te spreken. Maar ik mag van geluk spreken. Ik ben er nog, ik kan weer klappen en ook tekenen lukt nog steeds."

Tekenen als revalidatie

Dat tekenen ontpopte zich tijdens de revalidatie tot het houvast waar Sarina nood aan had. "Plots moest ik, het meisje dat niet stil kon zitten, het rustig aan doen. Tekenen bleek het ideale tijdverdrijf."

Sarina greep terug naar de figuren die ze kende uit haar kindertijd. Het resultaat was een reeks korte gags rond de huisdieren die in de Jommeke-strips opduiken.

Schetsen die ze na wat twijfelen ook eens aan bompa liet zien. Nys, milder geworden door de jaren en de kanker die hem te pakken had, reageerde enthousiast. "Hij drukte me op het hart dat ik moest blijven tekenen wanneer er iets met hem gebeurde. En al vond hij het jammer dat hij niet langer met mij had kunnen oefenen, hij is wel gestorven met het idee dat Jommeke bij mij en zijn vaste tekenaars Philippe en Gerd in goede handen was."

Het oefenen moest Sarina voortaan zonder bompa Jef doen. Vier jaar duurde het voor ze de reeks onder de knie had. Twee keer gooide ze de tekeningen voor Het Nianmonster, haar eerste album dat in december verschijnt, in de vuilnisbak om helemaal opnieuw te beginnen. "Jommeke lijkt misschien een makkelijke strip, maar net die eenvoud maakt het zo moeilijk. Neem nu het kapsel van Jommeke: Een duidelijke coupe met vier sprietjes die er uit steken aan de ene kant en vier sprietjes die hetzelfde doen aan de andere kant. Maar die paar sprietjes moeten wel perfect zijn. Als ze niet juist getekend zijn, valt dat meteen enorm op."

Niet alleen de heldere tekenstijl van Jef Nys maakt het zijn kleindochter moeilijk. Ook met haar lichaam blijft ze worstelen. "Ik ben officieel in remissie, zoals dat dan heet. Maar ik moet elke vorm van stress vermijden. Doe ik dat niet, dan bestaat het gevaar dat ik herval. Deadlines zijn absoluut taboe."

Eén album per jaar

Moeilijk, met elk jaar vijf Jommeke-albums op de planning. Noodgedwongen beperkt Sarina zich tot één album per jaar. "Ik heb gewoon niet altijd de energie om me op het tekenen te concentreren. Als ik te veel hooi op mijn vork neem, ervaar ik bijna meteen een terugslag. Dan raak ik in de war, steekt de hoofdpijn opnieuw de kop op en wordt ook spreken moeilijker."

De rest van de Jommeke-productie laat ze over aan Philippe Delzenne en Gerd Van Loock, de twee Nys-leerlingen die na zijn dood de fakkel overnamen. Agnes, de dochter van Jef, neemt nog steeds het inkleuren voor haar rekening. Ook de uitgever en de rest van de familie Nys hebben hun zeg over wat de tekenaars voor Jommeke bedenken. De wensen van bompa Nys staan immers duidelijk op papier: geen drugs, geen geweld, geen seks.

Om die te bewaken, passeert elk album eerst voorbij Jo Nys, de ondertussen 76-jarige weduwe van Jef. Wat niet betekent dat Jommeke voor eeuwig en altijd vastzit in het tijdsgewricht van zijn geestelijke ouders, vindt Sarina. "Ik blijf me houden aan de normen en waarden van mijn grootvader. Maar in Het Nianmonster laat ik een begijntje met haar smartphone skypen en Jommeke heeft tegenwoordig ook een computer op zijn slaapkamer staan."

Ook op de morele code van bompa Jef zit wat speling zo blijkt. "In mijn volgende album krijgen Jommeke en Filiberke ruzie. Eventjes maar. Maar toch. Bompa zou dat waarschijnlijk niet zo leuk vinden. Jommeke en Filiberke moesten van hem altijd en overal beste vrienden zijn. Maar ook beste vrienden hebben al eens ruzie. Kinderen maken nu eenmaal fouten. Zelfs al heten ze Jommeke."

Die wat progressievere versie van Jommeke kan als het van Sarina afhangt, nog wel even mee. En dat niet alleen op papier. Sinds Sarina voor zijn vijftigste verjaardag Jommeke tot leven bracht in een kort tekenfilmpje is zo'n getekende langspeler Sarina's grote droom. Het ultieme eerbetoon van de kleindochter aan haar bompa ook.

Alleen is het niet makkelijk om zo'n project van de grond te krijgen. "Samen met uitgever Ballon Media werken we aan het project, maar de lat ligt hoog. Er zijn zo veel goede tekenfilms. Kijk gewoon naar een Shrek of een Disney-film als Big Hero 6. Probeer daar maar eens je voet naast te zetten. En toch zal dat moeten als we Jommeke ooit naar het bioscoopscherm willen verhuizen."