Na maanden protest: “Soedanese president Omar al-Bashir afgezet en opgepakt door leger”

Het leger schort de grondwet op en roept de noodtoestand uit voor een periode van drie maanden. De militaire raad neemt het bestuur over het land over gedurende een overgangsperiode van twee jaar, luidde het de verklaring. De Soedanese minister van Defensie Awad Mohamed Ahmed Ibn Auf drong erop aan dat de mensenrechten zouden gerespecteerd worden en riep de bevolking op de veiligheidsmaatregelen te aanvaarden die geïmplementeerd zullen worden. Awad Ib Auf zei nog dat Bashir op een “veilige plek” wordt vastgehouden.

De grenzen en het Soedanese luchtruim blijven tot nader order gesloten, zei de minister. Over heel het grondgebied van Soedan geldt een staakt-het-vuren. Volgens getuigen voerden soldaten raids uit op de kantoren van een organisatie die banden heeft met Bashirs partij National Congress Party (NCP). Ook zouden naar schatting honderd leden van de NCP en andere prominenten uit het regime van Bashir zijn opgepakt.  

Volgens de Arabische nieuwszender Al-Arabiya werd Bashir gisteren verhinderd om Soedan te verlaten.

In afwachting van de “belangrijke aankondiging” van het leger was er vandaag in Khartoem een enorme menigte op de been. Een menigte demonstranten kwam op straat om de machtswisseling te vieren. De burgers gingen massaal naar het hoofdkwartier van het leger, waar vandaag al voor de zesde dag op rij actie werd gevoerd. Inwoners vallen mekaar in de armen, zwaaien met Soedanese vlaggen en wisselen lekkernijen uit. 

De leiders van het antiregeringsprotest hebben de manifestanten in de stad opgeroepen om geen publiek goed en privé-eigendom aan te vallen. De zogenaamde Alliantie voor Vrijheid en Verandering vraagt het volk om “zichzelf onder controle te houden”. “Onze revolutie is vreedzaam, vreedzaam, vreedzaam”, luidt het.

De leiders van de massale anti-regeringsgezinde protesten in Soedan hebben de militaire coup veroordeeld en een burgerlijke overgangsregering gevorderd. De sit-in voor het hoofdkwartier van het leger in de hoofdstad Khartoem en de straatprotesten moeten voortduren, zo spoorde de oppositie de bevolking aan in een gemeenschappelijke mededeling op Facebook. Het leger heeft voor een periode van een maand de avondklok (van 22 tot 4 uur) ingesteld.

Als gevolg van de militaire staatsgreep blijft het land door dezelfde gezichten bestuurd, klinkt het in de verklaring van de oppositiepartijen en de SPA, een vakbondachtige belangengroep. De protesten gaan door tot “een civiele overgangsregering de macht overneemt, die de wens van de revolutie vertegenwoordigt”.

De groepen hebben tot nu toe een sleutelrol gespeeld bij de organisatie van de protesten.

Intussen maakte inlichtingendienst NISS bekend dat alle politieke gevangenen in het land worden vrijgelaten. Dat zei het veiligheidsapparaat in een verklaring verspreid via staatspersbureau SUNA.

In het land zitten talrijke mensen vast die tegenstander van het regime zijn. Velen zijn opgepakt tijdens de massale protesten die eind vorig jaar losbarstten.

De protesten in Soedan gingen midden december van start, nadat de regering besliste om de broodprijs te verdrievoudigen. De acties bleven aanhouden, maar leken de laatste weken wat weg te deemsteren. Sinds vorige zaterdag, en de start van een sit-in voor het hoofdkwartier van het leger in Khartoem, hebben de protesten een nieuw elan gekregen.

Bashir riep in februari de noodtoestand uit, ontbond de regering en liet ook weten dat hij zou aftreden als leider van zijn partij, de National Congress Party (NCP), maar dat kon de situatie niet ontmijnen.

Veiligheidstroepen probeerden de voorbije dagen verschillende keren de betogers uit elkaar te drijven. Daarbij werd onder meer met scherp geschoten en traangas afgevuurd. Zeker 21 mensen zouden daarbij om het leven gekomen zijn. Sommige militairen kozen de kant van de demonstranten en raakten betrokken in schietpartijen met de oproerpolitie.

De 75-jarige Bashir, die een lange carrière in het leger achter de rug heeft, kwam in 1989 aan de macht na een staatsgreep. Hij torpedeerde toen een vredesakkoord tussen een democratisch gekozen regering en opstandelingen in Zuid-Soedan. In de jaren van al-Bashirs bewind is het land in toenemende mate geïsoleerd door zijn flirten met soennitische extremisten en het aanwakkeren van binnenlandse strijd zoals in het zuiden en de noordwestelijke regio Darfur. 

Tegenstanders kregen nauwelijks gelegenheid om in het openbaar stelling te nemen. Maar hij kon aanvankelijk ook op veel sympathie rekenen onder bepaalde groepen van de bevolking, zegt Soedan-experte Annette Weber van de Science and Politics Foundation. “Hij heeft zichzelf ook altijd afgeschilderd als een man van het volk”.

Zijn reputatie als wrede dictator kreeg Al-Bashir vooral door het conflict in Darfur. Dat conflict ontstond in 2003 in het westen van het land, tussen etnische groepen die meer politieke participatie eisten en de regering in Khartoem. Naar schatting 300.000 mensen kwamen om het leven en miljoenen mensen werden verdreven. Het Internationaal Strafhof vaardigde twee arrestatiebevelen uit tegen al-Bashir voor misdaden tegen de menselijkheid, genocide en oorlogsmisdaden.

Amerikaanse sancties en arrestatiebevelen van het Internationaal Strafhof leken de 75-jarige dictator niet te deren. Maar nu zijn de massale protesten van een bevolking die zijn heerschappij en de economische grieven in het land meer dan beu zijn, hem fataal geworden.

Het politieke isolement van al-Bashirs regime, wurgende Amerikaanse economische sancties en de afscheiding van het olierijke zuiden (Zuid-Soedan) in 2011 hebben de zwakke economie van Soedan verder verlamd. Het regime heeft recent nog veel geld losgekregen van onder meer Qatar, maar was al bankroet.

Al-Bashir werd geboren in 1944 in Hosh Bonnaga, ten noorden van de hoofdstad Khartoem aan de oevers van de Nijl. 

“Soedan heeft zijn eigen kenmerken en interne problemen maar men kan dat niet los zien van de algemene trend in Afrika”, zegt Koen Vlassenroot, professor aan de UGent en expert op het gebied Centraal-Afrika van de vakgroep Conflict- en Ontwikkelingsstudies. 

“De protesten en de daarop volgende coup d’état is een beweging tegen het autoritaire regime dat gekoppeld kan worden aan een economische crisis”, legt Vlassenroot uit. “Dat ligt in de globale trend van bewegingen in Afrika, de landen inspireren elkaar.”

De situatie in Soedan is volgens de hoogleraar vergelijkbaar met de politieke toestand in andere Afrikaanse landen zoals Oeganda, Senegal en Burkina Faso. “Het gaat telkens om grote burgerbewegingen die zorgen voor correcties aan het bestuur. Mensen willen echt verandering”, aldus Vlassenroot.