De hand van Danneels
Dat de Brugse bisschop Jozef De Kesel de nieuwe aartsbisschop wordt, heeft hij vooral te danken aan Godfried Danneels. De kardinaal heeft het oor van paus Franciscus en drong aan op de benoeming van zijn protegé. 'Al in 2010 wilde hij dat De Kesel hem opvolgde, uit schuldgevoel wilde hij zijn oude belofte waarmaken.'
Bijna zes jaar geleden werd het ontslag van Godfried Danneels als aartsbisschop van Mechelen-Brussel door paus Benedictus XVI aanvaard. In de daaropvolgende jaren liet hij zich volgens Jürgen Mettepenningen, die onlangs een biografie van Danneels uitbracht, nog maar weinig in Rome zien. De invloed van de kardinaal was tanende en hij leek, zeker voor het grote publiek, definitief op pensioen.
Vandaag doemt een radicaal ander beeld op en past maar één conclusie: Danneels heeft het pleit toch gewonnen. Zijn poulain, huidig bisschop van Brugge Jozef De Kesel, zal deze ochtend op een persconferentie in Brussel volgens ingewijden worden aangeduid als de opvolger van aartsbisschop André-Joseph Léonard.
Hoewel De Kesel als kanshebber werd genoemd, komt het voor velen buiten de kerk als een verrassing. Zij hadden hun geld gezet op Johan Bonny, de veelbesproken en naar de huidige kerkelijke maatstaven bijzonder populaire bisschop van Antwerpen. Vaak werd daarbij verwezen naar de invloed van Walter Kasper, zijn vroegere chef en de huidige huisideoloog van paus Franciscus.
Het leek voldoende om de eerder progressieve Bonny, die aan het Vaticaan zijn sporen verdiende, naar het aartsbisschoppelijk paleis te katapulteren. "Die voorspelling komt dus niet uit", zegt een bron dichtbij de bisschoppen. "Danneels had voor zijn pupil rechtstreeks het oor van de paus, Bonny slechts dat van diens biechtvader."
Om dat te begrijpen, moet worden teruggegaan tot het conclaaf van 2005. Danneels was al sinds eind jaren negentig een van de leidende figuren binnen de geheime Groep van Sankt Gallen. Zij wilden een tegenwicht bieden aan te invloedrijke conservatieve krachten binnen de kerk en ijverden voor de verkiezing van de Argentijn Jorge Mario Bergoglio (de huidige paus Franciscus, red.) tot paus. Zij faalden in hun opzet: de ultraconservatieve Joseph Ratzinger zou Johannes Paulus II opvolgen en zich Benedictus XVI noemen.
In 2013 kreeg de Groep van Sankt Gallen, die nauwelijks nog was bijeengekomen, een nieuwe kans. Team Bergoglio, zoals de leden ook wel worden genoemd, zette zich opnieuw in voor Bergoglio, voor en tijdens het conclaaf. "We hebben een Franciscus nodig", zei Danneels voordat hij naar Rome vertrok. Profetische woorden: twee weken later mocht de Argentijnse aartsbisschop als paus Franciscus het bordes van de Sint-Pietersbasiliek beklimmen. Danneels stond ernaast te stralen.
Vergiftigd geschenk Brugge
Sindsdien vond Danneels bij Franciscus een luisterend oor. Voor zijn theologische overtuigingen, maar ook voor meer wereldse zaken. De Kesel, die van 2002 tot 2010 voor hem werkte als hulpbisschop, was daarbij volgens insiders nooit uit zijn gedachten verdwenen.
"Danneels heeft tijdens de jongste bisschoppensynode in oktober voor De Kesel gelobbyd", zegt een theoloog. "Een logische gang van zaken, aangezien hij dat in 2010 ook al deed. Toen werd Léonard aartsbisschop, hoewel De Kesel de voorkeur van velen wegdroeg. Als troostprijs mocht hij het bisdom Brugge gaan leiden. Maar dat bleek gezien de pedofilieschandelen en de erfenis van oud-bisschop Roger Vangheluwe een vergiftigd geschenk. Danneels voelde zich daar schuldig over, zeker toen hij later zag hoe De Kesel in West-Vlaanderen zat te verkommeren. Nu heeft Danneels zijn oude belofte waargemaakt."