Russisch gas draai je niet zomaar toe
Rusland doet er alles aan om zijn greep op de Europese gasmarkt te verstevigen. Maar de EU wil haar afhankelijkheid van Russisch gas net verkleinen en kijkt naar de VS, dat de enorme voorraden schaliegas maar wat graag wil exporteren. De gesprekken daarover worden deze week gevoerd.
Het kabinet van Europees handelscommissaris Karel De Gucht begint vandaag aan deel vijf van de onderhandelingen rond het vrijhandelsakkoord tussen de Verenigde Staten en de Europese Unie. Een medewerker van De Gucht zal het met de Amerikanen onder meer over de export van Amerikaans aardgas hebben, die mogelijk wordt dankzij de ontginning van vooral schaliegas. Goed nieuws voor de EU die hard op zoek is naar alternatieven om af te raken van de Russische afhankelijkheid. In 2013 was ruim een derde van het ingevoerde gas Russisch, 40 procent daarvan vloeide langs Oekraïne tot in Europa. Maar als het van Rusland afhangt komt daar binnenkort een einde aan.
South Stream
Rusland zet in op South Stream, een pijpleiding die het gas niet meer via Oekraïne maar langs de Zwarte Zee tot in Europa brengt. "Veel verder dan de ceremoniële steenlegging zijn de Russen niet gekomen", zegt energie-expert Thijs Van de Graaf van de Universiteit Gent. "South Stream was ooit een prioriteit van de EU, maar de mood is omgeslagen. De Commissie heeft een onderzoek geopend om te zien of South Stream in strijd is met EU-wetgeving." Rusland, op zijn beurt, heeft de EU nu al aangeklaagd bij de Wereldhandelsorganisatie omdat de wetten volgens hen discriminerend zijn.
Voorlopig is het vooral voor de EU een pijnlijke affaire want een aantal lidstaten hebben al bilaterale akkoorden afgesloten met Rusland over de aanleg van de pijpleiding: Oostenrijk, Hongarije, Griekenland, Slovenië, Kroatië en Bulgarije. Dat laatste land heeft geprobeerd om de EU-regels te omzeilen door de pijpleiding als 'interconnector' te slijten. De EU kon er niet mee lachen en heeft de Bulgaarse energieminister op het matje geroepen. Een oplossing is er nog niet maar bevoegd commissaris Günther Oettinger en de Bulgaarse excellentie komen snel weer samen, valt er op het kabinet van de commissaris te horen.
De EU wil zeker niet af van Russisch gas, want een derde vervang je niet zo maar. Vandaar blijft de Unie voorzichtig in haar communicatie. "South Stream is geen prioriteit", meer hoor je niet bij de Europese Commissie. EU-expert Paul Ivan van denktank European Policy Centre stelt het scherper: "De bouw van South Stream gaat rechtstreeks in tegen de wil van de Unie om de energiebevoorrading te diversifiëren." In dat kader kwamen de Europese energieministers vorige week samen in Athene. Ze bekeken er onder meer hoe Amerikaans gas op het energiemenu te krijgen. "Eind deze maand komt de Europese Commissie met een officiële strategie naar buiten", zegt Ivan.
Oekraïne
Die strategie moet Europa niet alleen bevrijden van de Russische afhankelijkheid maar moet de Unie ook beschermen tegen de grillen van de regio. Oekraïne staat diep in het rood bij de Russische oliegigant Gazprom. De Russen hebben er genoeg van en eisen dat het land voortaan vooraf betaalt, zonder de fikse korting die Oekraïne onder het vorig bewind kreeg. Oekraïne eist dat Rusland een "marktconforme prijs" rekent en weigert de rekening te betalen. Het is al het derde energieconflict tussen de twee landen in minder dan tien jaar tijd.
De bevoorradingszekerheid van Europa komt daarmee in het gedrang, wat meteen een extra duw in de rug is om uit andere vaatjes te tappen. Terwijl Karel De Gucht die nieuwe piste bij de Amerikanen voor de lange termijn verkent, zit zijn collega Oettinger samen met de Russische energieminister Alexander Novak om de energiecrisis tussen Rusland en Oekraïne op de korte termijn te ontmijnen. En dan is nodig, want als Oekraïne weigert te betalen, draait Rusland de kraan onverbiddelijk dicht.