'Winnen kunnen ze niet doen. Voor miserie zorgen, dat wel'

Het is een zichtbaar uitgeslapen minister van Binnenlandse Zaken die ons ontvangt. Rust was hem evenwel niet gegund. De rook van 22/3 was nog niet opgetrokken, of daar kwamen vanuit Brussel al twee nieuwe salvo's. Eerst liet MIVB weten dat ze geen opdracht kreeg om de metro stil te leggen na de bom op Zaventem. Een dag later haalde burgemeester Yvan Mayeur (PS) hard uit omdat Jambon niet had voorkomen dat een bende hooligans de hoofdstad op stelten zette.

Jambon schudt het hoofd. "Ik zou echt willen vragen om de spelletjes te stoppen. Zaterdag zat ik nog met Mayeur samen om het gebeuren op de Beurs op zondag voor te bereiden. Niks aan de hand. En dan haalt hij zo uit. En over de metro: natuurlijk is vanuit de crisiscel het commando gekomen om het openbaar vervoer te stoppen. Het was helaas te laat."

Wat was uw eerste gedachte toen u hoorde van de bom op Zaventem?

"Shit. Het zal toch niet waar zijn. Je weet dat het kan gebeuren. Er is Parijs geweest, er was de lockdown. Maar wanneer je 'minstens 20 doden' hoort, staat je wereld toch even stil.

"Op zo'n moment kun je je emoties echter geen ruimte geven. Meteen ben ik in actie geschoten: ik heb Michel gebeld en ik ben naar het crisiscentrum getrokken. Toen hij aankwam, was de ontploffing in Maalbeek al gebeurd. De enige vraag die me toen bezighield, was: wanneer en waar komt klap 3 en 4? Gelukkig is dat niet gebeurd."

Wou u de plaatsen van onheil zien?

"We zijn er geweest, maar de getroffen zones kregen we niet te zien. Wel foto's. Ik zweer u: het beeld van dat verwoeste metrostel staat voor de rest van mijn leven op mijn netvlies gebrand. Dat mensen elkaar zoiets kunnen aandoen... De eerste twee dagen heb ik nauwelijks geslapen."

En zeggen dat er zo'n opluchting heerste toen jullie Abdeslam konden pakken.

"Gelukkig dat we toen niet te triomfantelijk gedaan hebben. We hebben duidelijk gezegd: dit is een mooi resultaat, maar we zijn nog niet van de dreiging verlost. Na het vangen van Salah zijn onze diensten ook echt niet stilgevallen, hoor."

Wist u echt niet dat er iets op komst was?

"Niet concreet, nee. Anders was het dreigingsniveau wel naar 4 verhoogd. Maar van de onderzoekers hadden we wel te horen gekregen dat niveau 3 nog steeds gewettigd was, omdat een aantal filières nog niet was opgerold."

Vervolgens komt de Turkse president vertellen dat jullie een van de daders hadden kunnen pakken, wat voor u het sein is om uw ontslag aan te bieden. Tenminste: zo hebt u het ons toch wijsgemaakt.

"Zo is het ook gebeurd. Direct na de boodschap van Erdogan heb ik de top van de politie samengeroepen, en al snel moesten we vaststellen dat onze liaisonofficier in Turkije nalatig was geweest. Dat was niet de enige fout, hé. Ook de gerechtelijke politie in Brussel had alerter moeten reageren.

"Aangezien die liaison onder mijn verantwoordelijkheid valt, was het voor mij duidelijk: ik bied mijn ontslag aan. Ik ben toen naar de premier getrokken met de gedachte: het is over. Op dat moment heeft premier Michel ook justitieminister Geens (CD&V) gebeld, die in dezelfde gemoedstoestand zat."

"Maar zover is het niet gekomen. De premier vond dat ik mijn verantwoordelijkheid het best nam door voort te werken, wat een grote indruk maakte en me de knop deed omdraaien."

U ontkent dat het ontslag een theaterstukje was om er beter uit te komen, maar het is toch wel vreemd dat die avond de hele N-VA-top op uw kabinet zat. Dat ruikt naar strategische manoeuvres.

"Puur toeval. Woensdag hebben wij altijd ministeroverleg en uitzonderlijk was Bart er ook bij. Het was geen show, zo zit ik echt niet in elkaar."

Vriend en vijand noemen u inderdaad oprecht. Maar als u dan een dag later in het parlement alle schuld heel fors op die ene agent afschuift, dan roept dat toch vragen op?

"Dat begrijp ik niet. Het parlement eist transparantie, maar als ik die dan geef, is het ook weer niet goed. Kijk, ik heb die man niet verantwoordelijk gesteld voor 35 doden, hé. Hadden we die Ibrahim (El-Bakraoui, nvdr) kunnen vatten, dan hadden ze wel een andere zot gevonden om zich op te blazen. Maar we zouden hem wel gevat hebben, als die liaison zijn werk had gedaan."

De cel Terro van de gerechtelijke politie is minstens even weinig ondernemend geweest. En ondertussen is er over haar functioneren een vernietigend rapport van het comité P. Maar daar hebt u niks over gezegd.

"Omdat het mijn bevoegdheid niet is."

Eigenlijk zegt u dus: de focus is ten onrechte op die ene liaison komen te liggen, omdat Koen Geens zijn deel van de verantwoordelijkheid niet op zich heeft genomen?

"Iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen communicatie."

Dit geeft de indruk dat er tussen de ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie ruis op de lijn zit. Kan ons land zich dat permitteren?

"Er is tussen Geens en mij geen enkel probleem. Geen enkel."

De VS zetten onze veiligheidsdiensten neer als amateurs: raakt u dat?

"Toen we de cel-Verviers uitschakelden, waren we voor de hele wereld de 'hero' en nu zijn we de 'zero'. Zo snel kan het dus gaan. Ik heb het al vaak gezegd en ik blijf het herhalen: onze mensen zijn echte professionals, maar ze vechten ook tegen professionals. Het verschil is dat die anderen bereid zijn te sterven. In zo'n strijd is het: 'you win some, you lose some'."

Abdeslam genoot duidelijk bescherming in Molenbeek. Maakt dat de strijd niet hopeloos?

"Extra moeilijk, ja. Daar moet u mij niet van overtuigen. Weet u dat er dinsdag in sommige buurten van Brussel gedanst is na de aanslagen? Als we daar de ogen voor sluiten, dan zijn we goed voor nog vele jaren ellende.

"Deze strijd is een wij-zijverhaal. Maar de grens is niet moslims en niet-moslims, de grens loopt dwars door de moslimgemeenschap heen. Aan de ene kant heb je de goedmenende meerderheid, aan de andere kant heb je de groep die de terroristen steunt door hen te beschermen, door stenen te gooien of door te feesten. Ik roep de moslims op daar expliciet afstand van te nemen."

Als hooligans een wake komen verstoren, neemt uw partij daar ook niet gretig afstand van. Bent u zo beducht om de revival van extreemrechts?

"Wij nemen daar wél afstand van, maar we willen er geen extra aandacht aan schenken. Dat Vlaams Belang garen spint nu, is een extra uitdaging, maar dat staat hier los van."

Is er nog meer geld nodig voor de strijd tegen terreur? Nieuwe wetten?

"Nee, laat ons eerst uitvoeren wat al in gang is gezet. Het lijkt misschien traag te gaan, maar wetswijzigingen, aankopen van materiaal en aanwervingen nemen nu eenmaal tijd in beslag. Bij de politie komen er 1.400 krachten bij. Wel, je moet die eerst allemaal vinden en opleiden."

En wat met de wet-Lejeune? El-Bakraoui kreeg tien jaar cel na het schieten op de politie, maar was na nog geen vijf jaar al vrij.

"Dat trekt op niks. Zeker als je ziet welke lichte voorwaarden die man opgelegd kreeg. De aanpassing van de vervroegde vrijlating staat in het regeerakkoord. Het is nogal een gevoelige discussie. Iedereen wil de wet strenger maken, maar de vraag is hoe ver we gaan? N-VA wil daar redelijk ver in gaan. Minstens vier vijfde van de straf moet gezeten worden, vinden wij."

Komen er nog aanslagen?

"Ik kan alleen maar zeggen dat we er alles aan doen om dat te vermijden. Er zijn mensen die vrezen dat IS het einde van onze beschaving inluidt. Daar ben ik niet bang voor. Kijk naar welke golf van samenhorigheid er door ons land gaat.

"Ik zeg u: die extremisten voeren een uitzichtloze strijd, als ze denken dat ze onze vrije maatschappij gaan omverwerpen. Ze kunnen dat niet winnen. Maar ze kunnen wel nog voor een hoop miserie zorgen. En dat houdt mij bezig."

Het is nu de tweede keer in vier maanden dat u zo'n week beleeft. Hoeveel kan u er aan?

"Die mannen gaan mij niet klein krijgen. Ik ben nu nog meer gemotiveerd om de strijd te winnen."