Expo in Gents STAM-museum toont middeleeuws internet van papier

De liefhebber van oude handschriften wordt op dit moment verwend. Op drie plaatsen in ons land zijn exposities gewijd aan manuscripten. In Museum M in Leuven loopt nog tot 27 november de tentoonstelling Goddelijke klanken, met schatten van het Vlaamse muzikale erfgoed tussen 1100 en 1800. In Brussel opent morgen Vlaamse miniaturen (zie groot stuk) en start in het Gentse stadsmuseum STAM de expositie Liber Floridus (1121), de wereld in een boek.

In de vroege twaalfde eeuw vatte kanunnik Lambertus uit Sint-Omaars, nu in Frans-Vlaanderen, het idee op om de kennis van zijn voorgangers te bundelen in één boek, het Liber Floridus. Lambertus had gemerkt dat de geschriften van belangrijke schrijvers door zijn tijdgenoten niet meer gelezen werden. Dat soort klacht komt ons niet onbekend voor. In één alomvattend boek wilde Lambertus een beeld van de wereld geven. Hij vervaardigde kortom een soort middeleeuws internet van papier.

Het Liber Floridus, dat het best omschreven wordt als een middeleeuwse beeldencyclopedie, wordt al sinds de dertiende eeuw in Gent bewaard. Het handschrift zelf prijkt als hoogtepunt aan het eind van de tentoonstelling in het STAM. De bezoeker kan er ook virtueel in bladeren en inzoomen op de vele schitterende illustraties. Via de site www.liberfloridus.be is dat ook thuis mogelijk.

Vooraf krijgt de bezoeker door middel van uitvergrotingen een beeld van de kennis en opvattingen die in het Liber Floridus voorkomen. Het boek zit op een belangrijk scharniermoment: in de twaalfde eeuw is men ervan overtuigd dat kennis uit natuurwaarneming bijdraagt tot de kennis die uit de boeken (en vooral de Bijbel) komt. In de refter van de Bijloke liggen de handschriften uitgestald waarop Lambertus zich baseerde. Sommige zijn meer dan duizend jaar oud.

We komen onder meer te weten dat de twaalfde-eeuwse geleerden er al vanuit gingen dat de aarde een bol was ('globus terrae') en dat Lambertus de eerste zelfstandige kaart tekende die van Europa bekend is. Merkwaardig daarbij is de compactheid van het continent en het feit dat hij Italië in het noorden situeerde.