Hollandse hutsepot

“Volgende week woensdag verkiest Nederland de Provinciale Staten, hun ‘provincieraden’. Maar omdat in het Nederlandse systeem die Provinciale Staten vervolgens de ‘Eerste Kamer’ - hun ‘senaat’ - aanduiden, stemt men eigenlijk voor de Eerste Kamer. De regeerbaarheid van hun systeem hangt er zelfs van af.

“Om het centrumrechtse beleid - in Nederland weinig centrum en erg rechts - te kunnen voeren, is minister-president Rutte niet alleen afhankelijk van zijn VVD-CDA-meerderheid in de Tweede Kamer, met gedoogsteun van Wilders, of all people, maar ook van een meerderheid in de Eerste Kamer, omdat daar zijn belangrijke wetsvoorstellen moeten passeren. En dus worden de provincieraadsverkiezingen bepalend voor de politieke stabiliteit in Nederland. Als ik de peilingen moet geloven, is de kans reëel dat het ‘gedoogkabinet’ géén meerderheid haalt in de Eerste Kamer. Als dat zo zou zijn, is de kans groot dat Nederland compleet onbestuurbaar wordt. Nog onbestuurbaarder dan België. Zo zie je maar in wat voor hutsepot dat land zit.

“De ‘stemming’ in Nederland is namelijk omgeslagen: volgens de peilingen stemt de kiezer volgende week anders dan vorig jaar in mei voor de Tweede Kamer. De kiezer als vrij rondzwevend elektron. Dat is geen Nederlands fenomeen. Gisteren waren ze zeer voor Obama en vandaag zijn ze eerder tegen. Die daalt, die stijgt, naar de smaak van de dag. Het enige aandeel dat altijd stijgt is dat van peiler Maurice de Hond.

“Opgejaagd door de peilingen passen de politici hun boodschap aan aan een kiezer die eigenlijk niet weet wat hij echt wil, maar die door de snel wisselende boodschap van de politici nog eens in zijn overtuiging versterkt wordt dat hij geen verstandige burger meer is als hij niet voortdurend wisselt van partij. De liberaal Rutte is nu ineens bereid om de abortuswet te verstrengen. Is dat een modernisering van zijn liberale overtuigingen? Of zou het niet eerder een opening zijn naar die godvrezende protestanten van de Staatkundig Gereformeerde Partij? Stel dat zijn ‘gedoogcoalitie’ wat zetels te kort komt, dan is Rutte bij dat groepje al wat aanvaardbaar om er eventueel een akkoord mee af te sluiten.

“De wispelturigheid van de kiezer, de fragmentatie van het kiezerskorps ligt aan de basis van de politieke versnippering. En dat leidt stilaan tot een groeiende vorm van onbestuurbaarheid: in Nederland, in België, in Groot-Brittannië, zelfs in Duitsland. Daar hebben de regionale verkiezingen voortdurend nationale impact. Het volstaat dat Olaf Scholz (SPD) in Hamburg de deelstaatverkiezingen wint, of hij wordt prompt uitgeroepen tot kandidaat-kanselier. Niet door hemzelf, maar door tv-zenders ZDF en ARD: die voorspellen trouwens meteen ambras in de SPD, laten partijleiders Steinmeier en Gabriel alvast weten dat ze wellicht moeten opkrassen voor de nieuwe sterke man. Maar stel dat volgende week een andere SPD’er wint in Baden-Württemberg, dan heb je zogezegd al direct een intern gevecht.

“In een normale representatieve democratie geeft de kiezer het vertrouwen aan een partij en een politicus. Terecht of onterecht: ik heb het altijd onterecht gevonden dat zo veel kiezers hun vertrouwen gaven aan de CVP, en dat gevoelen was wellicht wederzijds. Maar achter die partijen zat een ideologie, een verzameling van standpunten. En daarbovenop kon een populaire politicus een supplementair verschil maken, zoals in Hamburg destijds Helmut Schmidt vermocht. Vandaag is dat niet meer zo. Hoe verheugend de uitslag in Hamburg ook voor socialisten mag zijn: je weet dat het los zand is. Want de kiezer stemde niet voor de SPD, maar voor Scholz. Of toch tenminste voor veertien dagen. Hij gaf wel zijn stem, maar amper zijn vertrouwen. Want binnen twee weken heeft ook Scholz iets gedaan wat wel in het programma stond, maar de individuele kiezer niet goed uitkomt. Dan is het weg met Scholz. Men heeft de poppetjes op de plaats van de ideeën gezet, en stemt voor de poppetjes. Vandaag hij, morgen zij. En de kiezer fragmenteert de vertegenwoordiging. In Nederland moeten ze nu over links al met vijf zijn en over rechts met drieën voor een regering. En zo krijg je een stuurloze kamer, waar men honderden dagen nodig heeft om tot een wankele meerderheid te komen. De kiezer veroorzaakt de onbestuurbaarheid van zijn eigen land.”