Direct naar artikelinhoud

De wereldorde volgens Peking

Als de Vergeten Bondgenoot in de strijd tegen het fascisme in de Tweede Wereldoorlog eiste China met een grote parade zijn centrale positie in de wereldorde opnieuw op. Maar in de optocht van wapens en uniformen waren ook boodschappen verpakt over het moderne China.

Het was een veelzeggende beslissing dat Xi Jinping zijn buitenlandse gasten ontving in het voorportaal van het antieke keizerpaleis. De vermiljoenrode muren en gele daken van de Verboden Stad zijn het mooiste decor denkbaar, maar hier is meer aan de hand dan een prachtig plaatje. Nog nooit in de geschiedenis van de Volksrepubliek werd deze plaats voor officiële ontvangsten gebruikt.

De Verboden Stad is voor communisten ideologisch besmet terrein. Zij houden opeenvolgende keizerlijke dynastieën verantwoordelijk voor een feodaal, corrupt systeem dat China zo uitholde dat de verzwakte natie ten prooi viel aan 'honderd jaar vernedering' door buitenlandse machten. Japanse legers bezetten de 'zieke man van Azië' vervolgens, waardoor China een van de bloedigste Aziatische strijdtonelen van de Tweede Wereldoorlog werd. De communistische partij was er zo op gebrand een lijn te trekken tussen het keizerlijke staatsbestel en hun eigen Nieuwe China dat de Verboden Stad alleen maar deugde als museum om de verdorven decadentie van keizers aan het bevrijde volk te tonen.

Tegen die achtergrond is het een adembenemende breuk met de communistische traditie dat Xi gisteren als moderne keizer op die zwaar symbolische plaats stond, wachtend op de buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders. Die liepen door precies dezelfde poorten als vertegenwoordigers van schatplichtige landen die in keizerlijke tijden de Zoon des Hemels kwamen vereren.

Zo belichaamt Xi de brandende Chinese ambitie de glorie en macht van het Rijk van het Midden te herstellen - ook met zijn economische beleid om oude handelsroutes nieuw leven in te blazen refereert Xi aan bloeiperiodes in de feodale Chinese geschiedenis. Dit proces heet de Grootse Wederopstanding van de Natie, waarmee China zijn centrale positie in de wereldorde opnieuw opeist.

Stijgend defensiebudget

De aankondiging van een troepenvermindering van 300.000 man kwam uit de lucht vallen. Voor het Chinese leger van 2,3 miljoen militairen betekent dit 13 procent minder mankracht. Dat moet zorgen voor stroomlijning en vermindering van de logge militaire bureaucratie. Sinds de jaren tachtig is dit de derde inkrimping van het Volksbevrijdingsleger.

Maar de jaarlijkse stijgende defensiebudgetten zullen niet verminderen: investeringen in nieuw materiaal en technologie om uiteindelijk veel van het verouderde materieel te kunnen vervangen door de hypermoderne tanks, amfibievoertuigen, drones en bommenwerpers die langs het Plein van de Hemelse Vrede denderden.

China laat geen gelegenheid onbenut om zichzelf als vredelievende natie te profileren. De strategie gaat uit van verdediging en vermijding van oorlog door 'afschrikkende werking' van wapens als de Dongfeng 5B (Oostenwind), een intercontinentale raket die wordt uitgerust met kernkoppen. Veel nieuwe wapensystemen komen van pas bij maritieme confrontaties, zoals de Dongfeng 21D, bijgenaamd de 'carrier killer', omdat deze raket vliegdekschepen 1.450 kilometer verderop in één klap kan vernietigen.

Ook was er een waarschuwing aan de VS, de grote bondgenoot van China's Aziatische buren, die zich door de Chinese territoriale ambities op zee bedreigd voelen: de Guam Killer, een raket die de Amerikaanse luchtmachtbasis in de Stille Oceaan kan treffen.

Rol van Xi Jinping

Naast partijleider en president is Xi ook voorzitter van de Centrale Militaire Commissie, de hoogste politieke baas van de legerleiding. Voor de parade werd druk gespeculeerd in hoeverre Xi's anticorruptiecampagne, die ook stevig in militaire gelederen heeft huisgehouden, zijn gezag over de troepen heeft aangetast.

Vaak wordt daarbij een parallel getrokken tussen Xi en Mao Zedong, met de aantekening dat de macht en persoonlijkheid van Mao zo beangstigend waren dat niemand zich tegen hem durfde te verzetten. Zover is Xi nog lang niet. Wel staat vast dat Xi een einde heeft gemaakt aan de voorzichtige consensuspolitiek van de vorige partijleiding, die als een collectief optrad. Xi profileert zich niet als primus inter pares, maar als leider: primus zonder gelijken.

Er gaan geruchten over diepgewortelde meningsverschillen in de top, vooral over de aanpak van de huidige economische malaise en de hervormingen die Xi heeft beloofd door te voeren. Onlangs werden gepensioneerde partijleiders in klare taal verboden zich met Xi's werk te bemoeien: alom wordt aangenomen dat dit een sneer was aan het adres van oud-partijleider Jiang Zemin. Dat de hoogbejaarde Jiang gisteren breed lachend naast Xi op het Rostrum stond, baarde opzien. Of zijn aanwezigheid meer betekent dan een eerbewijs aan een bejaarde topman weet niemand, want in het openbaar zijn de gelederen aan de top ferm gesloten.

De parade moest nadrukkelijk een feestje van nationale trots zijn voor alle Chinezen, of ze nu fan van de Communistische Partij zijn of niet. Een vertoon van eenheid is de vaste remedie voor problemen en onrust, en daarvan had China de afgelopen maand genoeg:de explosies in havenstad Tianjin en de vrije val op de beurzen wierpen een schaduw over de voorbereidingen van de parade en de overheid kreeg veel kritiek.

Normaal gesproken barsten militaire parades altijd van de politieke slogans en socialistische retoriek. Maar die waren gisteren vrijwel afwezig. Dat Xi de troepen begroette met 'Kameraden, jullie hebben hard gewerkt!' is een traditioneel ritueel zonder politieke bijsmaak, dat in Chinese huiskamers voor de televisie wordt mee geschreeuwd. Ook werd er opgewonden getwitterd over het ontbreken van een nummerbord op de open limousine van Xi. De klassieke bolide Rode Vlag voerde het logo van de Volksrepubliek. Daar kan iedere Chinees zich mee identificeren.