'Kerstmis komt vroeg voor banksector'

Op de beursvloer wordt druk nagekaart over het dopingshot dat voorzitter Mario Draghi van de Europese Centrale Bank gaf aan de banken. Ruim 500 banken hebben gemiddeld elk een kleine 1 miljard euro geleend bij de ECB, voor drie jaar en tegen een gunstrente van 1 procent. Uit de Benelux hebben KBC Ierland en de Nederlandse SNS Bank deelgenomen, leert een rondvraag door analist Jan Willem Weidema (ABN Amro). KBC's Ierse probleemdochter kreunt onder een zware kredietportefeuille en is voor snel beschikbaar geld afhankelijk van haar moedergroep.

Draghi oogst in heel Europa applaus met zijn ongewone ingreep. "Een meesterzet. Door de liquiditeitsstroom te verzekeren, vermijdt hij een bankencrisis", klinkt het lovend. Doordat banken elkaar niet meer vertrouwden, was de interbankenmarkt helemaal opgedroogd. De ECB treedt nu als een soort superman op door al die onderlinge kredieten dan maar zelf te verlenen. Draghi hoopt dat de banken het vers gedrukte geld zullen gebruiken om staatsobligaties uit de perifere eurolanden te kopen.

Maar er zijn neveneffecten. Dat de ECB de banken zulke goedkope en relatief langdurige leningen verstrekt, maakt het voor banken mogelijk om met dat geld snelle winsten te maken. Italiaans staatspapier levert 6 procent renteopbrengst op. De banken kunnen dus met een vingerknip een winstmarge van 5 procent uit de hoed toveren. Met dank overigens aan de overheden die de rente moeten ophoesten. "Dat de ECB het beest voedt, illustreert de houdgreep die banken nog altijd hebben op de overheden, drie jaar na de bankenreddingen", twittert de Amsterdamse economieprofessor Ewald Engelen.

"De banken kunnen met het geleende geld doen wat ze willen", zegt Julien Manceaux, econoom bij ING België. "Het kan dienen om de kredietverlening aan consumenten en bedrijven te verbeteren, of om staatsobligaties mee te kopen. Maar een bank kan er ook aandelen mee kopen, zolang dat binnen de grenzen van haar risicoprofiel blijft."

"Kerstmis komt vroeg voor de Europese banksector. De weldoener heeft deze keer geen grote witte baard en gulle glimlach, maar heet Mario Draghi", zegt econoom Jeremy Cook van beurshuis World First. Hij verwacht dat de koersen van risicovolle beleggingen zullen stijgen, omdat de banken er meer appetijt voor zullen krijgen.

De gulle kredieten verhogen de kans op opportunistisch vrijbuitersgedrag -moral hazard in het jargon. Waarom als bank nog je eigen funding op orde brengen als je weet dat de kredietkraan van de ECB toch altijd open staat? Om het even welke bank uit de eurozone kan, mits het afstaan van effecten als onderpand, de spotgoedkope leningen verkrijgen. De ECB heeft die onderpandregels versoepeld.

Bazooka

Als de ECB erin slaagt de banken aan te zetten om staatspapier in te slaan, dan heeft Draghi op een slinkse manier de veelbesproken 'bazooka' - geld drukken om massaal staatsobligaties te kopen - in stelling gebracht.

Economieprofessor Paul De Grauwe (KU Leuven) vindt de omweg van de banken niet logisch. Hij pleit voor een rechtstreekse interventie, waarbij de ECB zelf problematisch staatspapier koopt om zo de lont uit het eurokruitvat te halen. Duitsland huivert van zo'n ingreep, omdat zwakke eurolanden dan gered worden zonder dat ze zichzelf structureel gezonder maken. De Grauwe: "De twijfel van de ECB om tussen te komen op de markt van staatsobligaties leidt nu tot een massale steun van de banken. Maar dat creëert net hetzelfde risico op moral hazard dat de ECB wilde vermijden."

Het is overigens nog maar de vraag of de bazooka niet zal blijven haperen. Manceaux: "Het blijkt dat de liquiditeiten niet zozeer zijn opgenomen door de primary dealers'(de banken die staatspapier verhandelen, EV), maar door middelgrote banken uit Spanje en Italië. Maar dat soort banken zullen het geld op de eerste plaats gebruiken om hun eigen liquiditeitspositie te verbeteren, en niet om staatspapier te kopen."