Merkel trotseert elke storm

Het stof in Parijs en Nice was nog niet gaan liggen toen Frans president François Hollande al oorlogstaal sprak. Charles Michel (MR) haastte zich eveneens om zo snel mogelijk de bevolking toe te spreken, hetzij met een veel bedaardere boodschap.

Angela Merkel daarentegen bleef opvallend stil. Toegegeven, de tol van de aanslagen in Frankrijk en Brussel was van een andere orde dan de eerder kleinschalige aanvallen in Duitsland. Maar zelfs dan blinken de mededelingen van de bondskanselier uit in traagheid, beknoptheid en vaagheid. Veel meer dan dat ze geschokt is, meeleeft met de slachtoffers en dat ze de onderzoeken afwacht, omhelzen de verklaringen niet.

Een duidelijk teken van onzekerheid, vindt Duitsland-kenner en oud-journalist van De Morgen Frank Schlömer. "Merkel heeft sowieso de neiging om te aarzelen, ze is wikkend en wegend van nature. Vandaag zit ze in een extra lastig parket. Doordat drie van de vier aanslagen gepleegd zijn door asielzoekers en er al zoveel kritiek is op haar vluchtelingenbeleid, maar ook door de situatie met Turkije. Ze heeft een knieval gedaan voor Erdogan inzake het lidmaatschap van de Europese Unie en durft hem nu niet aan te vallen. Daardoor wordt ze makkelijk weggezet als een Erdogan-vriendje. Dat is allemaal niet goed voor haar imago."

Nochtans lijkt Mutti Merkel vooralsnog behoorlijk stevig in het zadel te zitten. Op sociale media weerklinkt er wel kritiek, denkt u er de foto's van Europa's machtigste vrouw met bloed aan de handen maar zelf bij, maar daarbuiten valt nauwelijks een dissonante noot. De wekelijkse peiling van Bild.de bewijst haar standvastigheid: onder de 30 procent duikt Merkels CDU niet. Andere partijen staan niet eens op de finishfoto.

Marja Verburg, verbonden aan het Duitsland-Instituut in Amsterdam, bevestigt dat er het afgelopen jaar veel kritiek is geweest op Merkel. Door haar vluchtelingenbeleid en omstreden "Wir schaffen das", leek de bondskanselier wat te wankelen. Maar sinds het aantal vluchtelingen dit voorjaar is afgenomen, is de positie van Merkel weer veel stabieler. Dat de oppositiepartij Alternative für Deutschland (AfD) het drukker heeft met interne twisten dan met aanvallen op haar beleid, is daarin zeker een factor.

Typisch Duits

Maar juist Merkels zo voorzichtige aanpak, het gebrek aan even snelle als harde verklaringen, draagt daar volgens Verburg toe bij. "Het is typisch Duits en typisch Merkel: eerst de feiten kennen en dan pas reageren. Het is een tactiek die ze altijd al heeft toegepast en die haar ook geen windeieren heeft gelegd. De rust die Merkel uitstraalt, wordt enorm geapprecieerd. Duitsers houden van dat pragmatisme."

Zodanig zelfs dat behoudens grote ongelukken en vooral op voorwaarde dat ze zelf nog wil doorgaan, Duitsland zich nu al mag opmaken voor nog eens een ambtstermijn van Das Mädchen. "Er is in Duitsland simpelweg geen alternatief voor de CDU. En binnen de CDU is er geen alternatief voor Merkel", legt Verburg het simpel uit.

De hamvraag is vooral wat de aanslagen maatschappelijk teweeg zullen brengen in Duitsland. Herinner u de aanvallen op asielcentra vorig jaar, en dat was dan nog voordat er incidenten met vluchtelingen waren geweest. Het effect van de recente gebeurtenissen valt moeilijk in te schatten, zegt Verburg. "Voorlopig zie je geen grote mobilisatie-oproepen. Maar je weet nooit of er plots toch een opstoot komt vanuit extreemrechtse hoek."

Schlömer sluit zich daarbij aan. "Op hoog politiek niveau is het vluchtelingenbeleid nauwelijks nog een thema, al blijft de bevolking natuurlijk wel verdeeld. Maar volgens mij gaat er veel meer dreiging uit van de Turkse situatie. In Duitsland wonen twee miljoen Turken, van wie 250.000 alleen al in Berlijn. Velen van hen zijn Erdogan-aanhangers, maar Gülen heeft er ook een zeer grote achterban. Duitsland heeft alles om een Beringen op grote schaal te worden."