Experimenteren met erfgoed

Stel je voor dat de vrouwen uit kunstwerken 's nachts wakker worden. Once upon a Castle in het Kasteel van Gaasbeek gaat op zoek naar de ziel van het kasteel. "Het is geen tentoonstelling, noch een project, dat klinkt te prozaïsch", vertelt directeur Luc Vanackere. Op een niet-orthodoxe, speelse manier maak je kennis met de herinneringen van het kasteel. Het parcours doorbreekt het klassieke verwachtingspatroon van een museum.

Vanackere: "De relevantie van het erfgoed moet bevraagd worden: is het gewoon een decor waar je doorloopt en waar je in het beste geval geïntrigeerd naar kijkt, of kijk je kritisch en zie je dat de plek haar eigen relevantie opnieuw moet invullen en verdienen?" Het experimentele denkpatroon van de laatste eigenares, de markiezin Marie Arconati-Visconti, wordt doorgetrokken naar vandaag. De markiezin droeg graag mannenkleren, rolde haar eigen sigaretten en inviteerde enkel mannen in haar salons. Zij lapte zowat alle conventies aan haar laars. Vanackere: "Veel historische huizen hebben wat koudwatervrees: het onverwachte, het verrassende kom ik er niet vaak tegen."

De voorbije tien jaar werd er vooral hedendaagse kunst tentoongesteld in Gaasbeek, zowel in dialoog als confrontatie. Vanackere: "Het idee voor Once upon a Castle is drie jaar geleden ontstaan. Theatertechnieken implementeren in dit soort van omgeving is nieuw." Door de samenwerking met het Britse theatergezelschap en kunstenaarscollectief WildWorks kon er interdisciplinair te werk worden gegaan. Vanackere: "We vonden het ook belangrijk om twee Vlaamse kunstenaars, modeontwerper Tim Van Steenbergen en componist Jeroen D'Hoe, samen te brengen met Wildworks."

Stout en ironisch

Pas aan het einde van de 20ste eeuw werd het Kasteel van Gaasbeek opnieuw naar waarde geschat. Vandaag probeert het op verschillende manieren te communiceren. De kleine geschiedenis die vaak tussen de plooien van de geschiedenisboeken verloren gaat, wordt verteld. Met als uitgangspunt de hypothese dat het kasteel een personage is. Wat als de muren konden spreken? Vanackere: "Ze hebben bij WildWorks een volledige dramaturgie uitgewerkt vanuit die ene vraag: wat zit er in de muren van het kasteel als herinnering en kan dat geheugen tot leven gewekt worden? Soms zijn ze op een nogal 'stoute', ironische manier met het kasteel omgegaan en dat was ook wat we net wilden, geen voorgekauwde formules."

Het resultaat is een interactief parcours. De bezoeker wordt uitgenodigd om dit eeuwenoude geheugen te helpen reconstrueren, samen met drie figuren die een belangrijke rol hebben gespeeld in de geschiedenis van het kasteel, dat in 1923 een museum werd.

Elke dag Kerstmis

In de zaal van de verschuivende tijd lijkt het alsof tijd een loos begrip is. Er werd een soort van relatieve tijdloosheid gecreëerd. Onthoofde rode rozen in aarde in de rouwkamer van de graaf van Egmond, om het leven dat in de bloemen zat terug op te roepen. (Egmond werd in de 16de eeuw onthoofd voor majesteitsschennis, rebellie en protestantse sympathieën.)

In de denkkamer van Paul Arconati, de toenmalige eigenaar van het kasteel, ligt de focus bij de fysieke daad van het schrijven. Vanackere: "Destijds werd het kleinste snippertje papier bewaard. Het aanscherpen van je ganzenveer of het onderdompelen in een inktpot, een state of mind die wij niet meer kennen." Terwijl je in de 19de eeuw jezelf moest oefenen in diepzinnigheid, is communicatie vandaag veel vluchtiger.

Een middel om een draak als huisdier op te voeden of om elke dag van het jaar Kerstmis te kunnen vieren. De zaal 'Recepten en remedies', met alle recepten van Paul Arconati, heeft iets heel naïefs met zijn grastapijt en zijn kinderlijk muziekdoosdeuntje. Tijdens WO I maakten de Duitsers slaapzalen voor hun soldaten in het kasteel, nu staan er in de laatste ruimte een dozijn bedden. Vanackere: "De emotionele impact van het parcours is groot, hier kan je nadien alles even op een rijtje zetten. Het gevoel dat het kasteel nog één keer alles prijsgeeft."

Once upon a Castle loopt nog tot zondag 9 november. Elke dag (behalve op maandag) te bezoeken van 10 tot 18 uur in het Kasteel van Gaasbeek. www.kasteelvangaasbeek.be