Liberalen redden Merkel

Angela Merkel mag zich erop voorbereiden dat de FDP een hoog aantal ministersposten gaat eisen. De liberalen zijn de grote triomfator geworden met de beste uitslag die zij sinds de oprichting van de Bondsrepubliek in 1949 bereikten. Voor de SPD geldt het omgekeerde: de sociaaldemocraten behalen het slechtste resultaat sinds de Tweede Wereldoorlog. Enkele minuten na sluiting van de stembureaus, om 18 uur, kwamen de eerste exitpolls en in Duitsland is het traditie dat die zelden nog veel afwijken in de loop van de avond. Naargelang van waar de meer dan duizend journalisten uit dertig verschillende landen zich bevonden, was het nu eens gejubel en dan weer droefenis die weerklonken.In het Konrad Adenauer Haus, waar de CDU van Merkel haar tenten had opgeslagen, was er wel gejuich, maar met mate. De aandacht ging vooral uit naar de FDP, die tot tegen de 15 procent aanklom, maar de militanten zagen op de grote beeldschermen ook dat CDU en CSU samen slecht 33 tot 34 procent scoorden, wat een historische nederlaag is.Maar het was wel meteen duidelijk dat ‘Angie’, zoals de spreekkoren luidden, aan de macht kon blijven en dat men onmiddellijk de slogan moest bovenhalen: ‘Ons doel is bereikt’. Dat gebeurde op het verkiezingsfeest vrijwel meteen en leidde de aandacht wat af van de klappen die Merkel en vooral ook de Beierse zusterpartij CSU heeft gekregen.Over die nederlaag zei Merkel bij aankomst in het partijhuis zelf niets. Vanwege de ovaties van de partijmilitanten moest ze even wachten om het woord te kunnen voeren en dan zei ze wat ze moest zeggen, en wat iedereen verwacht had dat ze zou zeggen.“We hebben ons doel bereikt. Er komt een nieuwe stabiele burgerlijke regering voor Duitsland, net zoals ik het heb gewild. Wel wil ik in het belang van ons land de kanselier van alle Duitsers zijn omdat dit in de huidige moeilijke tijden meer dan ooit nodig is. Laat het feest nu beginnen, maar vanaf morgen is er werk, veel werk.”Merkel zag er in het Adenauer Haus zichtbaar tevreden uit, ondanks de klap die haar partij had geïncasseerd. Ze had het nog over “een nieuw begin met een nieuwe bewindsploeg” en zei dat ze zo snel mogelijk gesprekken over een coalitievorming op gang zal brengen. Ze wil ook dat het niet lang duurt voordat een nieuwe regering in het zadel zit. ‘Angie’ kondigde aan dat ze al vandaag een eerste gesprek zal hebben met de meest voor de hand liggende partner, FDP-voorzitter Guido Westerwelle die zijn partij naar haar naoorlogse hoogtepunt heeft gevoerd. Voor ze verdween riep Merkel haar aanhang nog even toe dat ze al maar met het feest moesten beginnen en dat ze “straks nog even” zou terugkomen.Guido Westerwelle kon tegenover zijn aanhang niet anders dan euforisch doen. Hij kreeg haast de kans niet om iets te zeggen door het gejubel heen en toen het toch lukte, beperkte hij zich tot wat vaststellingen die intussen overduidelijk waren. Hij had het over puike resultaat van zijn formatie, die zomaar vijftien jaar in de oppositie heeft gezeten, maar haalde meteen ook aan dat zijn partij kordaat zal streven naar belastingverlagingen, zoals in de campagne al duidelijk was gemaakt. Westerwelle zei ook dat hij zo snel mogelijk gesprekken wil starten met Merkel en dat zijn FDP-partij een verantwoordelijke regeringspartner zal zijn. Zijn strijdthema van de voorbije weken, met name een versoepeling van de afdankingen voor werknemers, liet hij gisterenavond even buiten beschouwing, zoals hij het ook niet had over de post die hij ambieert. Men weet dat hij in opvolging van de SPD’er Frank-Walter Steinmeier de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken van Duitsland wil worden.Maar eerstdaags zal wel blijken dat de FDP nog veel meer zal eisen dan dat. De partij kan straks zeer zwaar doorwegen op de nieuwe regering-Merkel en hoge eisen voor ministersposten stellen. Het vicekanselierschap is sowieso gegarandeerd, maar er is nog Financiën of Economische Zaken.

Dieptepunt

Zowel de algemene kiezersopkomst als de stemmen die op de SPD werden uitgebracht kenden een absoluut dieptepunt. De amper 72, 5 procent deelname van de Duitse kiezer (zie onder) aan deze stembusgang was weer een nieuw laagterecord. Er liggen dan ook grondige studies in het verschiet om het gebrek aan belangstelling bij het electoraat beter te vatten.Een ander dieptepunt moest de SPD optekenen. De oudste van de Duitse volkspartijen heeft nooit geziene klappen gekregen. Met 23 procent of iets meer heeft de ooit zo prestigieuze partij het slechtste resultaat in haar bestaan voorgelegd. De militanten in het Willy Brandt Haus applaudisseerden tegen beter weten in, terwijl hen het huilen nader stond dan het lachen.Volgens de Jusos (Jongsocialiten) moet uit deze catastrofale nederlaag nu zeker het besluit tot vernieuwing worden getrokken en niet straks maar nu meteen. Het belooft echt wel een woelig partijcongres te worden in de eerste helft van november. Terwijl de partij gisterenavond haar wonden likte, wilden de socialistische jongeren niet al te hard uithalen, al wordt nu al aangenomen dat dit de komende dagen en weken wel degelijk het geval zijn zijn.Persoonlijke gevolgen zijn er nog niet meteen. Franz Müntefering (69) blijft partijvoorzitter en is op het congres misschien zelfs weer opnieuw kandidaat. Frank-Walter Steinmeier (53) is natuurlijk minister van Buitenlandse Zaken af, maar binnen de SPD blijft hij een uiterst belangrijke functie bekleden. Hij wordt SPD-fractievoorzitter en dus oppositieleider in het parlement.Met een aangeslagen uitdrukking op zijn gezicht heeft hij voor de aanhangers verklaard: “Dit is een bittere dag met een zware nederlaag, die er na grote inzet in de campagne is gekomen. We hebben gevochten en verloren, maar ik roep de jongeren op om voort te doen en jullie engagement niet te laten varen. Ondanks zwart-geel was een SPD-stem niet verloren. Wij zullen deze regering vanuit de oppositie in de gaten houden en vechten voor een betere toekomst van dit land. Wij zullen beletten dat er een terugval naar de jaren negentig plaatsheeft door de partij aantrekkelijker te maken.” Na die obligate verklaringen kwam hij dan tot zijn persoonlijke lot in de nabije toekomst. Ik zal de rol van SPD-fractieleider in de Bondsdag op mij nemen.” Het bracht hem staande ovaties op.Op twee andere plekken in Berlijn was het gewoon feest zonder een vleugje droefheid. De Groenen trekken de Bondsdag binnen met iets meer dan 10 procent, een cijfer dat ze bij nationale verkiezingen nog nooit hebben bereikt. En bij Die Linke ging men haast uit de bol. De partij die door alle anderen als een paria wordt behandeld, behaalt meer dan 12 procent en komt met liefst tachtig volksvertegenwoordigers naar het nieuwe parlement. Het feest had plaats in de Kulturbrauerei, een cultgebouw in oostelijk Berlijn, dat vroeger echt een brouwerij was en nu een cultuurtempel.De partij mag men nu wel als doorgebroken op nationaal vlak beschouwen en niet langer als een eendagsvlieg. Die Linke riep de aangeslagen SPD op eindelijk terug te keren naar haar socialistische wortels en eventueel tenminste gesprekken te voeren. De SPD was daar tot gisterenavond niet toe bereid, hoewel nu wel duidelijk is dat Die Linke is doorgedrongen tot aan de bron van het tarditionele SPD-kiespubliek.