'Dood Jonathan heeft weinig veranderd'

28 keer: zo vaak stond Jan Jacob de afgelopen zeven jaar al in de rechtbank. Gisteren hoorde hij er hoe de leden van het Bijzondere Bijstandsteam (BBT) van de politie - beter bekend als de 'bottinekes' - een zwaardere straf kregen. De teamleider werd veroordeeld tot negen maanden cel met uitstel, en zes teamleden tot zes maanden cel met uitstel. Ze moeten ook 275 euro boete betalen. In eerste aanleg hadden zij allemaal nog vier maanden met uitstel gekregen, plus een boete.

Jacob is opgelucht, maar niet tevreden. "Het enige waarop ik hoop en blijf hopen, is dat de betrokkenen ooit hun fout toegeven." Hijzelf heeft alvast een mea culpa geslagen. "Ik heb mijn zoon in de steek gelaten die dag, dat weet ik. Ik had naar hem toe moeten rijden in plaats van te vertrouwen op de hulpverlening. Door dat niet te doen, heb ik levenslang gekregen."

Vraag je Jacob of er veel veranderd is, in de zeven jaar na de dood van zijn zoon, dan zucht hij. Hier en daar is wel wat bewogen; hij heeft het dan vooral over de politie. "In 2014 hebben ze ons laten weten dat ze lessen zouden trekken en dat ze de opleidingen voor de Bijzondere Bijstandsteams zouden herbekijken."

'Moeilijke patiënten'

Gelijkaardige bemoedigende woorden vanuit de psychiatrie kreeg hij niet. "Ik heb niet de indruk dat daar veel veranderd is. Er komen nog altijd verhalen tot bij mij die aantonen dat het misloopt." Onlangs kreeg hij een brief van een ouder wiens verslaafde zoon door een instelling op straat werd gezet en nergens meer terechtkon. "Misschien ben ik te negatief, maar ik heb de indruk dat er in de psychiatrie nog een grote inhaalbeweging moet worden gemaakt. Nu verschuilen ze zich en zeggen ze vooral dat het aan te moeilijke patiënten ligt."

Chris Bervoets, expert dwang bij de Hoge Gezondheidsraad, sluit zich aan bij vader Jacob. Ook hij kan alleen maar vaststellen dat er vandaag te weinig veranderd is. Niemand kan een nieuwe zaak-Jonathan Jacob uitsluiten. Gebaseerd op zijn eigen ervaringen als psychiater stelt Bervoets dat praktijken waarbij ernstig geïntoxiceerde en agressieve patiënten afgewezen en doorverwezen worden, nog steeds een paar keer per jaar plaatsvinden in psychiatrische centra. "Artsen moeten nog altijd een spagaat maken als het gaat over de opvang van deze patiënten. Volg je het personeel, dat aangeeft dat het zo iemand niet durft te helpen? Of volg je justitie, die zegt dat je verplicht bent om zo iemand op te nemen?"

'Onbegrijpelijk'

Dat zal het geval blijven zijn, zolang de wet voor gedwongen opnames uit 1990 niet gemoderniseerd wordt, meent hij. Ook tal van andere mensen in het werkveld ijveren al jaren voor aanpassingen. Bervoets: "Nu zegt die wet: iemand als Jonathan Jacob moet meteen naar een psychiatrisch centrum. Terwijl zo iemand eigenlijk eerst op de spoeddiensten geobserveerd zou moeten worden. In een algemeen ziekenhuis is er een betere omkadering om patiënten die ernstig onder invloed zijn, te laten ontnuchteren. Er is bijvoorbeeld een anesthesist, die iemand onder narcose kan brengen. Pas na 24 of 48 uur zou dan beslist kunnen worden of het nog wenselijk is om zo iemand in de psychiatrie op te nemen."

Dat dit nog altijd geen juridische optie is, vindt Bervoets onbegrijpelijk. "Het is schrijnend dat de adviezen die vanuit het werkveld komen nog altijd niet in een nieuwe wet zijn uitgemond." Hij verwijst in dat licht ook naar de speciale werkgroep rond gedwongen opnames, waarin én psychiaters én patiënten én instellingen zetelen. In 2015 maakten ze hun breed gedragen voorstellen voor wetsaanpassingen al over aan minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) en haar collega bij Justitie Koen Geens (CD&V). Tot op vandaag blijven die voorstellen evenwel dode letter. De Block laat weten dat het initiatief hiervoor bij Geens ligt, maar die laatste was gisteren niet bereikbaar voor commentaar.