Schoenen, sarcasme en samenzijn
Terwijl de tweede Sex and the City-film volgende week in de zalen komt, blijft de televisie de serie heruitzenden. Thema’s van deze editie: routineuze relaties, oude vlammen en uiteraard, vrouwenvriendschap, mooie kleren en hilarische toestanden. Maar in retrospect kun je de belevenissen van Carrie en co ook lezen als een tijdsdocument van een periode waarin vrouwen anders begonnen te kijken naar en praten over het leven, en relaties in het bijzonder. Een analyse in citaten.
Sex and the City wordt als fenomeen gemakkelijkheidshalve in de wat rommelige lade van het postfeminisme geschoven, als zou de serie miljoenen kijkbuisvrouwen voor een tweede keer seksueel hebben bevrijd (de eerste bevrijding was, voor wie het vergat, de pil) en bovenal relationeel hebben ontvoogd. Maar dat zat er wellicht al aan te komen vóór schrijfster Candace Bushnell - op wiens columns de serie is gebaseerd - de pen ter hand nam om haar besognes met de wereld te delen.
Toch werd er door haar redelijk wat pionierswerk op het vlak van aangebrande materie verricht. Het zou bij ons nog jaren duren vooraleer onderwerpen als sperma-met-een-vreemde-smaak of ongewenste-winden-in-bed aan bod zouden komen. Het tweede deel van de seksuele bevrijding zat hem namelijk in dergelijke details.
Desalniettemin: medio jaren negentig was de wereld rijp voor wat heerlijk vuil gespui over bedsituaties en relaties. Denk aan de columns van Bushnell en andere olijke columnisten wereldwijd. Uiteraard voegde de serie van HBO méér toe aan de quasi postfeministische ideeën van Bushnell, vertolkt door vier geschifte dames in de postmoderne samenleving van een zinderende metropool.
Sex and the City was in de eerste plaats geweldig om naar te kijken. Stijlvol voer in de opwindendste setting van de hele wereld, met jetsetfeestjes bevolkt door overconsumerende vrouwen met fascinerende jobs, met trouwe homovrienden die immer stijladvies te veil hadden, met aantrekkelijke doch vertwijfelde heteromannen, sloten cocktailvocht, kriskras taxiritten, hemelse cupcakes en, jazeker, schoenen. Veel schoenen.
Het zal de firma’s Manolo Blahnik en Jimmy Choo beslist miljoenen hebben opgeleverd. Qua product placement was het vooral met schoenen dat de serie een historische rol zal hebben gespeeld. Spijtig. De verborgen schoenenfetisj van vele hardwerkende, ietwat hormonaal instabiele en relationeel gedupeerde vrouwen werd aldus snoeihard onder de loep gelegd. Schoenenobessies waren vroeger een interessante afwijking, maar na SATC gewoon een hol cliché. Consumeren tout court werd in SATC vergoelijkt als een noodzakelijkheid in het moderne bestaan van de onafhankelijke vrouw. Wie voorzichtig met geld omsprong, voelde zich bij het kijken naar de vier vrouwen haast abnormaal. Wie in het rood stond wegens een paar ongepermitteerde aankopen, vond in de serie enkele bedrieglijke, want fictieve bondgenoten. Uiteraard hadden de vier hoofdpersonages wellicht een fijne en goedbetaalde baan, maar realistisch was hun uitgavenstaat geenszins.
Met de speelfilms van SATC is het nog erger gesteld: de dames veranderen er om de haverklap van outfit, en alle kledingstukken dragen een luxelabel. Sterrenstilist Phillip Bloch maakte bij de tweede film onlangs een berekening. Het kledingbudget zou opgelopen zijn tot 10 miljoen dollar, of ruim 8 miljoen euro. SATC is meer en meer FATC geworden, Fashion and the City, gesponsord door luxelabels.
Toch is mode in SATC niet alleen een middel om de serie visueel aantrekkelijk te maken. Het is hoe dan ook de lijm tussen de hoofdpersonages, die hun plezier met kleren en accessoires graag delen. Mode is bovendien voor hen empowerment, plus een middel om hun sociale status te handhaven. Is dit soort van fashion feminism laakbaar? Is het een uitholling van het feminisme zelf? Is het rechtvaardig dat een vrouw alle middelen inzet waarover zij beschikt om haar doel te bereiken - ook in de liefde?
SATC gaat over een stel aantrekkelijke en modebewuste vrouwen, die zich aan elkaar drijvende houden op de woeste baren van het leven in de grootstad, op zoek naar relationeel geluk. Voor Samantha is dat een onafhankelijk leven met meerdere neukbeurten per dag, voor Charlotte is dat een huwelijk en kindertjes, voor Miranda een carrière-combi-gezin, voor Carrie de liefde van haar leven.
Uiteraard waren de exploten van Samantha de meest baanbrekende voor die tijd. De serie werd de wereld ingestuurd op een moment dat vrouwen eindelijk voor hun rechten opkwamen om te mogen experimenteren met seks en relaties, zonder gestigmatiseerd te worden. “Are we simply romantically challenged, or are we sluts?”, vraagt Carrie zich af. Seksueel genot werd medio jaren ’90 niet langer een bonus, maar een vereiste. Kwatongen beweren dat de serie seksualiteit goedkoop en oppervlakkig maakte, maar opnieuw: zelfs zonder de serie zat die tendens er al aan te komen. Onze moeders mochten haast niets, onze dochters permitteren zich straks alles.
In SATC werd komaf gemaakt met alle mogelijke taboes over seks. Misschien kan men daarom wel zeggen dat de serie vrouwen mondiger heeft gemaakt. Dat zoveel bedgeheimen in SATC gedeeld werden door vriendinnen, zette vrouwen in het werkelijke leven aan om het meer over seks en over hun bedpartners te hebben. Om ook hun verbale remmen los te laten, en zich daarmee zelfs kostelijk te amuseren. In de serie wordt, mede daardoor, de band tussen vrouwen belangrijker dan de band met een man, omdat de vrouwen gaandeweg als elkaars baken fungeren in het allesverterende mechanisme van een overassertieve en überambitieuze hoop inwoners van Manhattan.
Maar Manhattan is Gentbrugge niet. Kan men het gemak waarmee er in SATC van man naar man gehopt wordt ook transponeren naar een ietwat makkelijkere en mildere samenleving zoals de onze? Uiteraard. Want waar een vrouw zich ook bevindt, scheiden en lijden is draaglijker met een degelijk hecht vangnet. Misschien is de belangrijkste evolutie van de laatste jaren, sinds de serie op tv kwam, het ontstaan van nieuwe (al dan niet virtuele) vrouwengemeenschappen die een continuüm vormen: de permanente veilige grond waarop het leven van de huidige dertiger zich afspeelt, de enige efficiënte manier om de eenzaamheid als single te bekampen.
Geheel nieuw in het luchtiger existentiële genre was nochtans dat SATC de eerste serie bleek waarin vrouwen zo grappig uit de hoek kwamen over seks, over mannen, over zichzelf. Humor, ironie en sarcasme zijn in SATC de nieuwe wapens van intelligente vrouwen om de dagelijkse strijd ietwat lichter te maken. Of maakte de SATC-humor de wezenlijke en soms hilarische verschillen tussen mannen en vrouwen te volatiel? Is najagen, pakken, dumpen (of gedumpt worden), doorslikken en wegwezen, zoals SATC-vrouwen het doen, wel met een kwinkslag te rechtvaardigen?
Het gemak waarmee de hoofdpersonages met hun mannen omgaan is nochtans soms echt benijdenswaardig. In SATC zijn het vrouwen die sowieso de touwtjes in handen hebben in hun verhouding met mannen. Soms gedragen ze zich ook als mannen: ze klasseren, triëren, proberen en elimineren. Vrouwen zijn in hun relaties dus mannen geworden, en daarom schrikken ze ook mannen af. Die waren continu het lijdend voorwerp in de gesprekken tussen de hoofdpersonages van SATC, net zoals mannen dat jarenlang over vrouwen deden. Heeft de serie het oordeel van kijkbuismannen over sterke vrouwen veranderd? Niet veel heteromannen blijken dol te zijn SATC - ziedaar het antwoord op de vraag.
De vier hoofdpersonages zijn verbazingwekkend eerlijk voor en tegenover elkaar, net zoals mannen. Ze oordelen niet, ze willen helpen en elkaar behoeden voor lelijke uitschuivers. Wellicht onder invloed van hun respectieve therapeuten. In ieder geval: het is een opsteker voor wie dacht dat alle vrouwen doortrapte en leugenachtige wezens waren. Eerlijk en rechtdoor kan namelijk ook. Dat daarbij een ferme dosis (galgen)humor veel goed kan maken, is een van de mooiste elementen in SATC.
De vier heldinnen zijn sterke vrouwen, maar al dat empowerment heeft geen van hen aan de ideale relatie of ideale man geholpen. Herkenbaar. Maar heeft SATC vrouwen dan aangezet om sneller te dumpen, te jagen, te experimenteren? Vrouwen proberen meer en meer andere vormen van relaties uit, sinds het aanbreken van het nieuwe millennium. Uit noodzaak. Dat taboes door SATC zijn weggevallen, heeft uiteraard geholpen.
Het personage Samantha wordt eerst lesbienne en daarna een cougar. Miranda kiest dan toch voor een man die intellectueel en maatschappelijk inferieur is aan haar. De moreel ouderwetse Charlotte wringt zich deemoedig maar op slinkse wijze in vreemde bochten om toch maar haar droomprins te pakken te krijgen. Carrie vecht tegen haar hardnekkige romantische verzuchtingen, maar kan zich emotioneel niet verzoenen met haar rationele doelstellingen, of met vreemde surrogaatrelaties waarmee ze haar angst om gekwetst te worden bekampt.
De les van SATC: wie zich niet compleet durft te geven, zal met een hongergevoel blijven zitten. (Een andere les is uiteraard: wie veel probeert, maakt tenminste ook iets mee.) Is die romantisering alleen maar een plakkerig mediagegeven? Carrie: “Some people are settling down, some people are settling and some people refuse to settle for anything less than butterflies.” Gelukkig zijn er dus nog tv-series om koppige vrouwen wat moed te geven. Al helpt het wel om, pakweg in Gentbrugge, het echte leven ook eens in alle schoonheid te bezien.