De Krim is Kosovo niet

Waarom is heel de wereld, behalve Moskou, tegen de inlijving van de Krim bij Rusland? De inwoners willen het toch immers zelf?

Natuurlijk staat het een regio vrij zich af te scheuren van een land, maar als het land in kwestie daar niet mee akkoord gaat, zitten we met een vervelende situatie. En Kiev wil niet dat de Krim zich afscheidt. De Krim is weliswaar een autonome republiek binnen Oekraïne en zijn grondwet bepaalt dat er referenda mogen worden gehouden over het eigen territorium, maar de voorwaarde is wel dat die geen inbreuk vormen op de Oekraïense grondwet. En die nationale grondwet zegt dat enkel nationale referenda mogen beslissen over het territorium van het land.

De uitslag van het referendum is ook een inbreuk op het internationaal recht. Het recht op secessie is enkel gewaarborgd als een volk zijn rechten op zelfdeterminatie niet kan uitoefenen. Simpel gezegd, zo stelt Edouard Somers, professor Internationaal Recht (UGent), "als het betrokken volk onderdrukt wordt en binnen de bestaande structuur niet kan genieten van politieke en andere rechten die anderen wel hebben. Zelfbeschikkingsrecht, daar komt het op neer."

Zelfbeschikkingsrecht, zoals ook de Albanese Kosovaren kregen. Dan klopt de vergelijking die Poetin maakte toch wel? Ook de Krim wil het recht op zelfbeschikking.

Niet helemaal. Om als volk, volgens het internationaal recht, zelfbeschikkingsrecht op te eisen en onafhankelijkheid na te streven, moet je al een volk zijn. Dat wil zeggen dat je je onder meer met taal en cultuur onderscheidt van de rest van het bevolking van het land waarin je woont. En dat gaat niet op voor de bevolking op de Krim. Bovendien kun je nauwelijks zeggen dat de Russen op de Krim worden achtergesteld of onderdrukt, laat staan dat ze er vervolgd worden om etnische redenen.

Dat Poetin de onafhankelijkheid van Kosovo nu gebruikt om die van de Krim te rechtvaardigen is bijzonder cynisch. Hijzelf was een van de grootste tegenstanders van de Kosovaarse onafhankelijkheid. Albanese Kosovaren zagen in Servië hun taal en cultuur miskend en het Servische leger ging later zelfs over tot etnische zuiveringen. Duizenden Albanese Kosovaren werden teruggevonden in massagraven. "Voor de Albanese Kosovaren was er geen andere vorm van zelfdeterminatie mogelijk dan onafhankelijkheid", verklaart professor Somers. 'Remedial secession' heet zoiets."

'Remedial secession' als laatste mogelijkheid? Bestaan er ook andere vormen van zelfdeterminatie?

Ja, niet alle aspiraties voor zelfdeterminatie hoeven tot onafhankelijkheid te leiden. Liefst niet zelfs. Zelfbeschikkingsrecht is een omstreden begrip. Het internationale recht is behoudsgezind als het gaat over kwesties als afscheiding en probeert vooral de stabiliteit van grenzen en de territoriale integriteit van landen te beschermen. Democratische participatie, federalisme en autonoom bestuur worden aangemoedigd als vormen van zelfdeterminatie.

'Remedial secession' is echt een allerlaatste stap, als alle andere mogelijkheden zijn uitgeput. Onafhankelijkheid is dan zowat een ruil voor het aangedane onrecht.

Maar als een volk echt onafhankelijk wil worden, moet het dan al, zoals in Kosovo, bijna uitgemoord worden voordat het zijn onafhankelijkheid kan krijgen?

Eigenlijk komt het bijna daarop neer. Getuige daarvan de weinige voorbeelden van volkeren die hun onafhankelijkheid internationaal zagen erkend. Behalve Kosovo was er, niet zo lang geleden, Zuid-Soedan. Ook daar was sprake van etnische zuiveringen, ook daar ging het om een 'remedial secession'. Ook Bangladesh werd, toen het nog een provincie was van Pakistan, bloedig onderdrukt voordat het in 1956 uiteindelijk onafhankelijk werd.

Andere volkeren die streven naar onafhankelijkheid, of het nu Schotten zijn of Catalanen, kunnen niet meteen die 'remedial secession' inroepen. Professor Somers: "Schotten en Catalanen mogen dan wel onafhankelijkheid nastreven, ze worden niet onderdrukt."

De Krim heeft zich niet alleen onafhankelijk verklaard, maar wil zich ook n

og eens inlijven bij Rusland.

Dat kan, opnieuw, als Oekraïne dat zou toestaan. Een toegelaten annexatie dus. Anders is het een inbreuk op de territoriale integriteit en in strijd met het internationaal recht. En dan zal de internationale gemeenschap overgaan tot sancties, zoals de VS en de EU nu doen.

Een andere mogelijkheid die het internationaal recht biedt, zijn gewapende tussenkomsten na goedkeuring door de VN-Veiligheidsraad. Maar de kans dat het zover komt, is erg klein. En mocht het ooit zover komen dat de Veiligheidsraad zich hierover buigt: Rusland heeft als permanent lid vetorecht.