Direct naar artikelinhoud

Het onmogelijke herdenken

Het had gesneeuwd in Ieper en vlokken waren achtergebleven in de straten en op de daken van cafés met Bockor-reclame. Het was nacht en op pagina 171 van The First World War Now schrijft Carl De Keyzer: "Het verleden lijkt er wel bevroren, alsof het onder een stolp zit." In zwart-wit legde hij dat verleden vast. "Bovenal wil ik de onmogelijkheid van herdenken laten zien."

FOTOGRAFIE / 14-18. Ieper is in 2014 niet dat van 1914. Zeker niet van 1918: kapotgeschoten, rot en dood was de stad.

De 'onmogelijkheid' zit in veel foto's die, samen met Carl De Keyzer, negen andere Magnum-fotografen op zijn vraag maakten. Elk in hun eigen land zouden ze vastleggen hoe de Eerste Wereldoorlog er vandaag nazindert. Hun namen dienen als geschiedenisboek van de toen betrokken landen: Alec Soth (Verenigde Staten), Mark Power (Engeland), Alex Majoli (Italië), Gueorgui Pinkhassov (Rusland), Chien-Chi Chang (Oostenrijk), Antoine D'Agata (Frankrijk), Thomas Dworzak (Duitsland), Nikos Economopoulos (Griekenland) en Trent Park (Australië).

In de begeleidende tekst vertelt David Van Reybrouck: "Wat heeft de hedendaagse fotografie nog over die Eerste Wereldoorlog te zeggen? Niets, helemaal niets. En dat is net haar kracht: deze fotografie illustreert het onvermogen om de oorlog te tonen en te doorgronden."

Daar komen in dit boek veel bomen van. Heel veel bomen. In Frankrijk, langs de Code Talkers Highway in Oklahoma, in Australië. Heel mooi benoemt Van Reybrouck de 'vergeefse landschappen' van Carl De Keyzer: in de Westhoek staat niet één boom ouder dan honderd jaar.

Instagram

Dat de Eerste Wereldoorlog wel leeft, bewijst dit jaar. Dit boek past daarin, net als Album 14-18 (waarin Carl De Keyzer originele glasplaten selecteerde en we oude foto's dus nieuw kunnen zien) en Bolwerk Brugge van Sophie De Schaepdrijver. De boeken kaderen allemaal in de expo 14-18. Oorlog in Beeld / Brugge in Oorlog,die loopt in de Brugse Stadshallen. De tentoonstelling gaat over hoe de stad de oorlog herdenkt.

Maar je ziet dat ook in de foto's die de Duitser Thomas Dworzak maakte. Net als Alex Majoli volgde hij een reeks re-enactors, volwassen mensen die de oorlog naspelen. Je kunt dat foute nostalgie noemen. Je kunt het ook fascinatie noemen. En verwondering bij Dworzak zelf: "Doordat ik in Duitsland opgroeide, was mijn kennis van WOI totaal overschaduwd door die van WOII", schrijft hij.

En dan combineert Dworzak de foto's met Instagram-beelden die vandaag met hashtags als #flandersfields en #lagrandeguerre vanuit, onder meer, de Westhoek de wereld rondgaan. Waarbij jongeren 'a great time and fun with friends' hebben. 'De oorlog drijft steeds verder weg', schrijft Van Reybrouck.

The First World War Now by Ten Magnum Photographers, Hannibal, 240 p., 39,95 euro.

Carl De Keyzer & David Van Reybrouck,Album 14-18, Hannibal, 240 p., 39,95 euro.

Sophie de Schaepdrijver,Bolwerk Brugge, Hannibal, 240 p., 24,50 euro.

De expo 14-18. Oorlog in Beeld / Brugge in Oorlog loopt tot 22 februari 2015 in de Brugse Stadshallen.