Trump op ramkoers met eigen partij

"Recente berichten over Russische inmenging in onze verkiezing zou elke Amerikaan moeten alarmeren. Democraten en Republikeinen moeten samenwerken om dit te onderzoeken." Met een scherpe verklaring floten twee invloedrijke Republikeinse senatoren, John McCain en Lindsey Graham, in een gezamenlijke mededeling met twee Democratische senatoren, Charles Schumer en Jack Reed, president elect Donald J. Trump terug die zondag een gelekt CIA-rapport over Russische inmenging in de verkiezingen wegwuifde als "belachelijk".

In één adem stelden Republikeinse senatoren grote vragen bij de beoogde benoeming van Exxon Mobil-CEO Rex Tillerson als buitenlandminister, omwille van diens contracten over olieboringen met de Russische president. "Zijn nauwe relatie met Vladimir Poetin verontrust me, omdat het zijn benadering van de Russische dreiging kan kleuren", zei McCain, terwijl Graham beloofde de hoorzitting voor Tillerson moeilijk te maken. "Ik ken de man niet, maar als je een onderscheiding krijgt van het Kremlin - de Orde van de Vriendschap - zullen we veel vragen te stellen hebben." Ook senator en ex-presidentskandidaat Marco Rubio liet zich kritisch uit over Tillerson.

De krachtmeting is ernstig. Trump kan zich niet veroorloven om de steun van invloedrijke figuren als McCain, Graham en Rubio te verliezen. Zijn meerderheid in de Senaat, 52 Republikeinen tegenover 48 Democraten is te krap. Bovendien kan Rubio in zijn eentje Tillerson al kelderen in de Commissie Buitenlandse Zaken, die hem moet goedkeuren, waar de Republikeinen slechts één stem op overschot hebben.

Ongepland en onvoorspelbaar

"Dit is een voorbode van hoe moeilijk de situatie de volgende vier jaar zal worden", zegt Amerika-kenner Bart Kerremans (KU Leuven). "Trump doet het ene totaal onvoorspelbare na het andere, ongepland en impulsief. Hij jaagt mensen die hij eigenlijk nodig heeft de gordijnen in. Kijk ook hoe hij omgaat met het China-beleid. Om van achterover te vallen."

Bijna langs de neus weg vertelde Trump zondag in een tv-interview dat de VS "zich niet gebonden voelen aan het Eén China-beleid". Zo brak hij met de 37 jaar lange traditie dat de VS zich achter het Chinese regeringsstandpunt scharen dat Taiwan geen zelfstandig land is, maar ooit terugkeert naar het moederland.

De Chinese minister van Buitenlandse Zaken noemde zich gisteren "extreem bezorgd", temeer omdat Trump vorige maand al rechtstreeks belde met de Taiwanese president. Maar Taiwan zelf is nu ook niet gelukkig, omdat Trump liet uitschijnen dat het VS-standpunt hetzelfde kan blijven "als we handelsafspraken met China kunnen maken". De Taiwanezen voelen er niets voor als pasmunt te worden behandeld.

Kerremans: "Als president elect heeft Trump het recht andere keuzes te maken. De vraag is of hij voldoende beseft wat de gevolgen zijn. Wat hij nu met Taiwan en China doet was misschien twintig jaar geleden gelukt. Nu zijn het andere spelers."

Op het verkeerde been

Nog voor Trump is ingezworen dreigt zijn impulsiviteit dan ook de achilleshiel van de toekomstige Amerikaanse diplomatie te worden. Tillersons nominatie verraadt een fundamenteel andere zienswijze op het buitenlandbeleid dan de realistische koers van het klassieke foreign policy establishment waartoe McCain behoort.

Kerremans: "Trumps idee is dat een zakelijke benadering de beste aanpak is. Geen politiek, maar boardroom-overleg. Hij schept er ook plezier in om aanvankelijk alles en iedereen op het verkeerde been te zetten. Het is nu afwachten of zijn Republikeinen in de Senaat dat gaan toelaten. Senatoren als McCain en Graham zijn sleutelspelers die het hard kunnen spelen, al zullen ook zij uiteindelijk kiezen wat ze te winnen hebben."

Een deal lijkt dan ook in de maak: als de Senaat een onafhankelijk onderzoek naar de Russische inmenging krijgt keuren ze Tillerson goed op Buitenlandse Zaken. Of Trump moet op zoek naar een andere kandidaat.