Mogelijk ook Belgische patiënten benadeeld in Duits orgaanschandaal

In minstens vier gerenommeerde klinieken vervalsten Duitse artsen systematisch de medische informatie over hun patiënten, die allen op de wachtlijst stonden voor een nieuw orgaan. Wat eerder op enkele alleenstaande gevallen leek, blijkt nu een wijdverbreide wanpraktijk. Het Duitse gerecht heeft weet van ten minste 107 gevallen van fraude: in München, Leipzig, Göttingen en Regensburg. In afwachting van verder onderzoek zijn de betrokken transplantatiedokters en -chirurgen geschorst.

De manier waarop ze tewerk gingen, spreekt tot de verbeelding. Zo goten artsen urine bij de bloedstalen, om patiënten zieker te laten lijken. Urine in het bloed wijst erop dat de organen niet langer naar behoren functioneren. In 38 gevallen beweerden de artsen valselijk dat hun patiënt nierdialyse onderging. Dat verhoogt de kans op een snelle, nieuwe lever omdat er dan zowel lever- als nierfalen dreigt. Bij twee stalen ging het zelfs om bloed van personen die nooit in het patiëntenbestand van het ziekenhuis waren opgenomen. Alle gevallen hadden één ding gemeen: de doorgespeelde informatie aan Eurotransplant, dat de donatie coördineert en de organen toewijst, was leugenachtig.

Honderd dagen wachten

Verder onderzoek moet uitklaren of Belgische patiënten hierdoor langer op een orgaan moesten wachten. "De fraude heeft mogelijk in het nadeel gespeeld van Belgen", zegt Dirk Van Raemdonck, voorzitter van de raad voor transplantatie in het UZ Leuven en bestuurslid van Eurotransplant.

Die Europese organisatie regelt vraag en aanbod van organen in de Benelux, Duitsland, Oostenrijk, Slovenië en Kroatië. Ze kent organen toe op basis van wetenschappelijke scores, licht professor Van Raemdonck toe. "Er bestaat een ranking naargelang de ernst van de ziekte. De patiënt met de hoogste score komt bovenaan op de wachtlijst te staan. Krijgt een Duitse patiënt onterecht een hogere score, dan kan het dat hij zo over het hoofd van een Belg springt en eerder nieuwe longen krijgt. Voor een patiënt is dat zeer erg, die moet misschien honderd dagen langer wachten op een nieuw orgaan."

Duitsland heeft te weinig organen en te veel transplantatiecentra, zeggen experts. "Dat maakt de onderlinge competitie om de schaarse organen erg groot", weet Van Raemdonck. "De diensthoofden van de transplantatiecentra krijgen er financiële incentives. Halen ze hun quotum, dan krijgen ze een bonus en meer faciliteiten. Hoe meer transplantaties ze doen, hoe groter het centrum wordt. Die harde concurrentiestrijd heeft hen in de verleiding gebracht om te sjoemelen."

Vertrouwen

Het Duitse debacle is de eerste grote fraudezaak waar Eurotransplant mee te maken heeft gekregen. "We vinden deze affaire verschrikkelijk", liet de organisatie eerder optekenen. "Ons systeem werkt op basis van vertrouwen. Patiënten die op de wachtlijst staan, hebben over het algemeen een slechte levenskwaliteit en hopen op het verlossende telefoontje. Een transplantatie is voor hen het laatste redmiddel."

De Duitsers zijn er niet happig op om hun organen af te staan, zo tonen cijfers van Eurotransplant. Duitsland telt maar vijftien donoren per miljoen inwoners, in België zijn dat er dubbel zoveel. "Orgaandonatie is bij ons geen taboe meer", vertelt Luc Colenbie, transplantatiecoördinator van het UZ Gent. "Dat hebben we onder meer te danken aan initiatieven van de overheid. Daarnaast zitten onze wetgevingen anders in elkaar. In Duitsland moet je je laten registreren wil je organen afstaan. In België ben je automatisch donor, tenzij je verzet aantekent. Al kun je het ook expliciet op papier laten zetten dat je donor wilt zijn. Dat maakt het na overlijden vaak makkelijker voor de nabestaanden om die wens te aanvaarden."