'Mensen ontsporen door opvoedingsstress'

De operatie stond gepland, het ziekenhuis van Hasselt zou het worden. Daar kende het kind het verplegend personeel ondertussen, daar hadden de artsen het vertrouwen van de moeder gewonnen. Het bleek buiten de vader gerekend. Hij wilde zijn kind liever in Leuven onder narcose zien gaan en dreigde er daarom mee de Hasseltse artsen aan te klagen als ze een vinger naar zijn afstammeling uitstaken.

Hier moet waarschijnlijk een buitenstaander tussenkomen, beseften ze bij het Kinderrechtencommissariaat toen een Hasseltse arts aan de alarmbel trok. Net zoals bij de klacht waarmee grootouders elk jaar midden september mee aankloppen: hun kleinkind gaat nog altijd niet naar school omdat de gescheiden ouders het maar niet eens worden over de keuze van de kleuterschool. "Je merkt dat jongeren vaak in een patstelling geraken als hun ouders het niet eens zijn over de opvoeding van hun kind", merkt Kinderrechtencommissaris Bruno Vanobbergen op.

De verhalen die hij aanhaalt, doen denken aan twee opvallende berichten die vorige week de kranten haalden. Zo wilde een Britse moeder niet dat haar zevenjarig zoontje werd geopereerd en bestraald om een hersentumor te verwijderen. Iets waar haar ex-echtgenoot wel voor te vinden was. En zo hoort het ook, besliste de Londense familierechter, die de moeder verplichtte in te stemmen met de operatie.

In Nederland leeft de vijftienjarige Tom Watkins ondertussen dan weer ondergedoken. Uit een documentaire over hem en zijn moeder bleek recent dat de tiener al jarenlang overleeft op rauw voedsel. Het dieet zou zijn groei afremmen en dat is volgens het Nederlandse Bureau Jeugdzorg voldoende reden om hem bij zijn moeder weg te halen. Ook al omdat Watkins sinds hij het dieet volgt niet meer naar school gaat, om geen pesterige reacties uit te lokken bij zijn klasgenoten.

Welles, nietes

Heleen Martens, voorzitter van de Nederlandstalige Jeugdmagistraten en jeugdrechter in Gent, herkent de verhalen. Ze hoort regelmatig gelijkaardige zaken, zegt ze. "Het aantal jongeren dat zich in een problematische opvoedingssituatie bevindt, groeit nog altijd. Zeker in vergelijking met het aantal jongeren dat zelf misdrijven pleegt." Vorig jaar leefden 23.252 jongeren in een problematische opvoedingssituatie. Een derde van hen is jonger dan tien, zo blijkt uit cijfers van Jongerenwelzijn.

Hoe het zover kan komen? "Je zou kunnen zeggen dat mensen vandaag zo veel opvoedingsadvies krijgen dat ze er een beetje gek van worden", reageert Kinderrechtencommissaris Bruno Vanobbergen. "Dat bedoel ik niet zo cru als het misschien klinkt, maar je merkt toch dat sommige mensen ontsporen omdat ze te veel opvoedingsstress voelen. Ze weten niet meer wat juist is en wat niet."

In Nederland leeft, ook naar aanleiding van het dieet van Watkins, daarom de discussie over hoe snel jeugdzorg of -rechters moeten ingrijpen als het misgaat met de opvoeding van een kind. Meteen, zegt de een. Helemaal niet, oordeelt de ander. Want als ouder mag je toch zelf beslissen hoe je je kind de wereld instuurt? "Je moet toch iets meer in rekenschap brengen. Kinderen zijn tenslotte niet je eigendom", vindt Vanobbergen. "Je opvoedkundige handelingen moeten dus altijd in het belang van het kind zijn."

Dictatoriaal regime

Dat is volgens de Kinderrechtencommissaris duidelijk niet het geval als je een hersentumor niet wilt laten verwijderen of als je een kinds groei tegenhoudt door hem alleen rauw voedsel voor te schotelen. Ook jeugdrechter Martens zou nagaan wat de medische gevolgen zijn, mocht een van deze dossiers op haar tafel belanden. "Verder zou ik vertrouwen op mijn buikgevoel en een beslissing nemen in overeenstemming met de gevestigde waarden en normen in onze maatschappij."

Maar is dat wel zo'n goed idee, vraagt kinderpsycholoog Eric Heyns zich luidop af. "Mensen zijn soms geneigd om in te grijpen zodra iemand iets doet dat buiten de norm valt. Als je zo handelt, evolueert onze maatschappij in de richting van een dictatoriaal regime", meent Heyns. "Dat lijkt me niet iets waar we naartoe willen. Je moet dus heel voorzichtig zijn voor je als buitenstaander tussenkomt bij de opvoeding van een kind."

Over het verwijderen van een hersentumor kan volgens de kinderpsycholoog geen discussie bestaan: dat moet gebeuren. Over een mogelijk ingrijpen bij een dieet van rauwe groenten en fruit is Heyns toch niet overtuigd. "Je kunt stellen dat medische gevolgen een doorslaggevend argument zijn, maar dan wil ik er toch heel zeker van zijn dat die er echt zijn. Het zou niet de eerste keer zijn dat achteraf blijkt dat zoiets toch niet zo schadelijk is."

Het zou volgens Heyns beter zijn om als maatschappij af te spreken welke normen echt moeten worden gevolgd bij het opvoeden van een kind en welke niet. Dezelfde vraag kreeg het Kinderrechtencommissariaat ook al van enkele jeugdadvocaten. "Maar zo simpel is dat niet", legt Vanobbergen uit. "Wat het belang van het kind inhoudt, verschilt vaak van situatie tot situatie. Je kunt dus geen lijst opstellen waarbij je kunt afvinken wat wel en niet kan."