Mag Conchita meer zijn dan een gimmick?

Ik werd er warempel emotioneel van, zaterdagavond. De Oostenrijkse Conchita Wurst won het Eurovisiesongfestival en het voelde alsof ik zelf won. Een Belgische winnaar had me nauwelijks kunnen beroeren, maar nu opeens ging ik huilen. Onze Conchita won, onze Conchita. "Deze avond draag ik op aan iedereen die gelooft in een toekomst van vrijheid en vrede", zei ze. "Je weet wie je bent: we zijn één, en we zijn niet te stoppen." En zo kwam het ook binnen. Ik voelde me onwaarschijnlijk opgelaten. Ik heb gejubeld en het van de Facebookdaken geschreeuwd, want hier werd een muur gesloopt: gendervariatie kan omhelsd worden, experimenteren met seksuele expressie kan applaus krijgen. Ik was overigens niet de enige die samen met Conchita op het podium ging staan. Op Twitter overstroomde mijn tijdslijn van transgendergeluk en holebivreugde. We waren niet te stoppen.

Een nacht en een ochtend heeft het geduurd, de onstopbare blijheid, en toen kwamen de cynici.

'Wat zegt de keuze van een kleurrijke jury nu over de openheid van een maatschappij? Laten we 10 mei nog niet uitroepen tot Dag van de Tolerantie', bromde een commentator, terwijl hij zijn best deed om het doembeeld van de intolerante wereld weer op zijn voetstuk te zetten. 'Eén baard maakt de lente nog niet', nietwaar. Stel je voor, we zouden wel eens een positiever beeld van onze medemens kunnen krijgen. Nee, dan liever kniezen en dit mooi moment bagatelliseren en weglachen. 'Het songfestival is een plastic wereld zonder relevantie voor onze samenleving', hoorde ik blazen.

Een toegelaten symbool

Natuurlijk halen die vragen de vreugde onderuit. Was het echt zo speciaal, vraag je je dan ook af. Was dit nu een belangrijk moment of een fait-divers gezongen in een wereldvreemd circus? Zal dit nu onze samenleving veranderen of bewijst het dat ze al veranderd is?

De vraag is maar wat we haar toelaten te zijn. Ik gooi de vraag graag terug: mag Conchita meer zijn dan een gimmick? Laten we toe dat ze een bevraging wordt van genderverwachtingen? Laten we toe dat mensen zich er aan optrekken, en zich op haar beroepen om een eigen zoektocht op te zetten, om zelf ook met geslachten en verwachtingen te spelen? Laten we haar toe als symbool? Of lachen we haar liever weg? Of besteden we kort wat aandacht aan gender, de drag-scene en misschien zelfs het hele transgenderspectrum, om dan vervolgens weer over te gaan naar de binaire orde van de dag. Het is allemaal even makkelijk, het is maar wat je kiest.

Bakens van aanvaarding

Ik ben zelf dolgelukkig met de aandacht. Een thema dat anders nauwelijks ernstige aandacht krijgt, mag enkele dagen op de agenda. Er wordt gepraat, en dat alleen al is goud waard. De Eurosongoverwinning van transvrouw Dana International zorgde in 1998 voor een piek aan aanmeldingen bij het Gentse genderteam net omdat het mensen een aanknopingspunt bood om te praten. Wellicht biedt Conchita voor velen een gelijkaardige aanknoping, ook al is ze zelfs onder de bonte transgenderparaplu een opvallende verschijning. Haar verschijning in het nieuws alleen al verzet bakens waardoor sommigen zich opeens beter aanvaard voelden.

Als datzelfde nieuws die genderuitdagende dame dan ook nog eens probleemvrij en zonder aanhalingstekens opvoert, wordt ze bovenop een symbool van acceptatie. Niet omdat de kiezers van een festival haar hebben omarmd, maar omdat ze ernstig wordt genomen. De waarde van Conchita's overwinning kunnen we niet af te lezen uit de overwinning zelf, maar wel uit de warmte van de berichtgeving erover. Daar kan die acceptatie al stoppen. Of de kans krijgen unstoppable door te gaan.