Waarom vinden we eenzaam zijn geen 'echt' probleem?

'm so lonesome I could cry, zong Hank Williams. Daar kan Hanne helemaal inkomen. "Ik ben eenzaam. Ik ben 39, gescheiden, moeder van twee, ik heb een lieve familie en zelfs mensen die ik vrienden zou noemen. Maar er zijn weken dat ik behalve mijn collega's en kinderen amper iemand zie. Het gevoel helemaal alleen te zijn is soms zo overweldigend dat het fysiek pijn doet. Er is niemand die me echt door en door kent. Als ik er iets over durf te zeggen, wat niet zo vaak gebeurt, wordt het geminimaliseerd. 'Ach ja, dat zijn we allemaal wel eens.' 'Kom wat meer buiten.' Mijn huisarts wou me doorverwijzen naar een psychiater. Voor mijn depressie. Maar ik heb geen depressie. Ik ben eenzaam. Dat is iets helemaal anders."

Klopt, vindt de Canadese Emily White. Zij heeft het in haar pas verschenen boek Lonely over een dubbele pijn. "Vandaag word je geholpen als je depri of opgebrand bent, maar wie eenzaam is, kan nergens terecht. Je voelt je helemaal alleen én je hebt het idee dat je de enige bent die zich zo voelt. Er rust een stigma op eenzaamheid, het is iets voor zielige mensen. En wie wil nu zielig zijn? Uit mijn onderzoek blijkt dat mensen soms doodgewoon liegen. 'Natuurlijk had ik een druk weekend.' Een- zaamheid wordt gezien als een banaal gevoel dat wel zal overgaan. Geen 'echt' probleem. Maar soms duurt het jaren en het verandert je fundamenteel. Het ondermijnt je zelfvertrouwen, je spontaneïteit en je sociale vaardigheden, en dus de manier waarop je met mensen omgaat."

slechte relatie

Een epidemie, zo noemde de Britse Mental Health Foundation eenzaamheid in een rapport in 2010. Het is niet omdat je contacten hebt met anderen dat je niet eenzaam bent, concluderen zij. Sociologe Leen Heylen, die aan de UA doctoreerde over eenzaamheid bij ouderen, ziet twee soorten eenzaamheid. "Sociale eenzaamheid betekent dat je een gemis hebt aan een bredere kring, familie, vrienden, noem maar op. Emotionele eenzaamheid heeft niets met cijfers, maar alles met intensiteit te maken. Je mist een hechte band, iemand met wie je diepe gevoelens kunt delen en die je kunt vertrouwen."

Eenzaamheid maakt deel uit van de condition humaine, en is onvermijdelijk. Als we net single zijn, of weduwnaar, als we in een andere stad gaan studeren of verhuizen, het overkomt ons allemaal, legt Heylen uit. "Vaak zijn die gevoelens van korte duur, maar soms worden ze chronisch, en dat probleem wordt volgens mij onderschat."

Het probleem wordt vaak geassocieerd met ouderen of singles, maar die clichés kloppen niet. "Uit mijn onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat het overschat wordt bij ouderen, en singles cultiveren vaak andere vriendschappen als compensatie voor het gebrek aan een partner. Er zijn ook verborgen risicogroepen. Als je gehuwd bent maar een slechte relatie hebt, kun je een druk sociaal leven hebben maar toch een hechte band missen."

De vinger op de eenzame wonde leggen is volgens Heylen niet eenvoudig, omdat de oorzaken complex zijn. "Het is nooit je 'eigen schuld' dat je eenzaam bent, maar je persoonlijkheid kan een rol spelen. Als je sociaal niet vaardig bent, heeft dat invloed op de sociale banden die je opbouwt. Ook je omstandigheden spelen een rol. Mischien ben je ziek, of niet mobiel, of heb je financieel de middelen niet om veel te ondernemen. Maar ook de sociale omgeving en de beeldvorming spelen een cruciale rol. We leven in een maatschappij waar van ons verwacht wordt dat we sociaal zijn. Als al je klasgenoten op Facebook 1.500 vrienden hebben, en jij maar 500, ben je een buitenbeentje. Wie niet aan de norm voldoet, kan zich eenzaam voelen."

'sex & the city'

Beeldvorming is ook volgens White een belangrijke factor. "We worden overspoeld door beelden van vriendschappen. In films en sitcoms als Friends en Sex & The City, maar ook in advertenties. Het ziet er allemaal zo makkelijk uit. En dan zijn er de sociale media. Wie vrienden heeft op Facebook en gevolgd wordt op Twitter kan toch niet eenzaam zijn, zou je denken. Maar ik was het wel degelijk. Die digitale contacten gaven me niet het gevoel dat ik linked-in was."

Een eenvoudige oplossing is er volgens Heylen niet. "Je streeft best naar meer kwaliteitsvolle contacten, maar veel standaard-initiatieven om mensen samen te brengen, zijn oppervlakkig. In Nederland worden cursussen sociale vaardigheden aangeboden, iets wat volgens mij kan helpen, vooral in de aanpak van chronische eenzaamheid. Wat de nieuwe technologie betreft, moeten we een belangrijk onderscheid maken. Mail, Twitter en aanverwanten zijn prima om bestaande banden te onderhouden, maar nieuwe betekenisvolle vriendschappen ontwikkel je er niet mee. Daar heb je face-to-facecontact en tijd voor nodig."

Het zou volgens White al helpen als eenzaamheid niet meer als een triviaal probleem gezien wordt. Bij deze.