Blufpoker van Super Mario

1 Wat staat er te gebeuren?

Als we de signalen van de voorbije dagen mogen geloven dan schakelt de Europese Centrale Bank (ECB) morgen een versnelling hoger. Afgelopen januari kondigde de ECB aan dat het ging beginnen met de aankoop van staatsobligaties met een omvang van 60 miljard euro per maand. Het doel: de economie aanzwengelen en de inflatie hoger krijgen.

Amper een jaar nadat Frankfurt al die zogeheten bazooka had bovengehaald, wordt dat programma allicht uitgebreid, zo luidt de verwachting. Sinds dit voorjaar kocht de ECB al voor ongeveer 500 miljard euro aan obligaties op, en dat koopprogramma loopt nog tot september. Mogelijk wordt het nu verhoogd waarbij maandelijks dus méér dan 60 miljard euro wordt ingeslagen.

Daarnaast verlaagde de ECB ook al de depositorente voor banken tot min 0,2 procent. Banken moeten bijgevolg betalen om geld bij de ECB te parkeren, in plaats van dat ze interest krijgen. Het achterliggende idee is dat de banken meer geld aanwenden voor de economie.

2 Staat we er dan zo slecht voor?

Het hangt er maar van af naar welke parameters je kijkt. Nemen we de inflatie, dan schiet de ECB haar doel duidelijk voorbij. Na bijna een jaar bazooka staat die inflatie nog steeds dicht bij nul. De doelstelling van de ECB is om de inflatie rond de 2 procent te krijgen.

Bovendien is de algemene economie in de eurozone ook niet van die aard dat we kunnen spreken van een fundamenteel herstel. Zeker niet in verhouding tot de stimuleringsmaatregelen die er tegenaan gegooid zijn. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (Oeso) schreef vorige maand nog dat de economie in de eurozone nu zelfs een procentpunt minder hard groeit dan ze gezien alle rugwind zou kunnen doen.

Het voornaamste effect van het opkoopprogramma was een zwakkere euro, waardoor onder meer de export de wind in de rug heeft gekregen. Nog stevige rugwind kwam er door de historisch lage olieprijs. De vraag moet gesteld worden in welke mate dit voorzichtig herstel door de ECB is aangezwengeld, of dat de eurozone al uit zichzelf voorzichtig opveerde. De economische groei is in de tweede helft van dit jaar iets verbeterd, maar blijft ver onder de 2 procent.

De werkloosheid in de eurozone is in oktober gedaald naar 10,7 procent, tegen 10,8 procent in september. Het gaat om het laagste niveau sinds januari 2012.

3 Dan is wat de ECB doet onterecht?

Je moet je op zijn minst de vraag stellen of het allemaal zoden aan de dijk zet. Andermaal, zeker in vergelijking met de gigantische miljardenberg aan euro's die inmiddels in de economie zijn gepompt.

Het verhoopte effect blijft uit, het zet sommige zaken zelfs op zijn kop. De dalende rente maakt bedrijven onzeker, waardoor ze minder investeren. Ook de consumenten vertrouwen het hele zaakje niet helemaal en zetten hun geld nog altijd massaal op een spaarboekje. Intussen dreigen de banken, verzekeraars en pensioenfondsen bij dit renteniveau in problemen te komen met hun businessmodel.

De Europese Centrale Bank zal morgen in de eerste plaats wijzen naar de lage inflatie om haar beleid te verantwoorden.

Maar verschillende waarnemers vrezen dat dit een te eenzijdige visie is. Ze houdt bijvoorbeeld geen rekening met het feit dat economieën altijd heel traag herstellen nadat een schuldenzeepbel is doorgeprikt. Bovendien komt het geld dat de ECB in het systeem pompt, niet terecht bij de gezinnen en de bedrijven, waarvoor het in de eerste plaats bedoeld is. Het blijft hangen in het financiële systeem zelf, en zorgt voor een opgeblazen beurssentiment. Beleggers zoeken rendement, en jagen de beurs- en aandelenkoersen naar omhoog.

Ook een aantal fundamentele hervormingen blijven uit.

Bovendien ebt het effect van de renteverlagingen en stimuli weg. Het is zodanig ingecalculeerd in de financiële markten dat ze er aan verslaafd zijn geraakt. Geld is de goedkoopste grondstof geworden. Iedereen voelt aan dat dit niet klopt. Ooit barst die bubbel, en zijn we terug bij af, of erger.

4 Wat betekent dit alles nu voor mij?

Wat op het eerste gezicht in Frankfurt wordt beslist staat mijlenver van uw bed, denkt u. Dan denkt u verkeerd.

De officiële rente in de eurozone is al bijna niks (0,05 procent). Op deposito's die banken aanhouden bij de ECB, geldt inmiddels een negatieve rente van 0,2 procent. Banken betalen dus aan de ECB om hun geld te parkeren. Deze zogeheten depositorente bedraagt nu nog -0,2%, maar de verwachting is dat die donderdag naar -0,3% of -0,4% gaat. En banken rekenen deze kosten door aan institutionele klanten. Of via de rente die u ontvangt op uw spaarboekje.

Als de ECB de rente nog verlaagt, dan vreet de inflatie uw spaarcenten op. Met andere woorden, de stijging van de levensduurte gaat sneller dan de aangroei van uw spaargeld. Uw 100 euro die op een spaarboekje staat is volgend jaar om en bij de 100,15 euro waard geworden. Uw winkelkarretje van 100 euro vandaag kost tegen die tijd echter 101,52 euro. Met deze rentes kunnen banken en verzekeraars zonder een premieverhoging of een lagere uitkering nauwelijks meer aan hun toekomstige verplichtingen voldoen.

KBC was de eerste grootbank die deze week al haar spaarrente verlaagde. De basisrente wordt aangepast van 0,10 procent naar 0,05 procent. De getrouwheidspremie blijft ongewijzigd op 0,10 procent. Met 0,15 procent nadert de spaarrente het wettelijk minimum. Banken moeten op gereglementeerde spaarboekjes minstens 0,11 procent rente bieden: een basisrente van 0,01 procent en een getrouwheidspremie van 0,10 procent. De andere banken beraden zich nog, maar het is een kwestie van tijd vooraleer zij volgen.

En zo is er een 'race to the bottom' ontstaan. Als de economische motor niet voldoende aanslaat dreigt Europa weg te glijden in een periode van langdurige stagnatie, met lage groei en hardnekkig hoge werkloosheid.