Trump tart de tegenstellingen - Bert De Vroey

Bert De Vroey is verslaggever bij de buitenlandredactie van VRT-nieuws. Hij volgde 14 jaar lang de Amerikaanse politiek en versloeg vijf presidentiële campagnes.

Donald Trump wordt de nieuwe president van de VS. Veel mensen, in Amerika en daarbuiten, vrezen voor een extreem rechts beleid. Anderen sussen en roepen op tot kalmte: Trump’s alternatief moet een kans krijgen. Volgens buitenlandredacteur Bert De Vroey, die de voorbije drie weken in de VS was om verslag uit te brengen over de campagne, zal Trump lang niet zo radicaal rechts regeren als veel van zijn tegenstanders vrezen. De nieuwe president zal breuklijnen en tegenstellingen negeren en overstijgen. Maar er zijn wel degelijk redenen voor bezorgdheid over zijn ongewone aanpak en voorkeuren.

Het duurde geen drie dagen of Trump zwakte één van zijn belangrijkste campagnebeloften af. Hij zal Obamacare (de Affordable Healthcare Act) dan toch niet volledig afschaffen, maar ‘aanpassen’. Het stond altijd al in de sterren geschreven dat een nieuwe regering het nieuwe stelsel van Obamacare niet zonder meer zou ontmantelen, maar veeleer aanpassen. Niet alleen gaat het om een bijzonder ingewikkeld systeem dat pas na jaren voluit kon worden uitgerold, maar bovendien zijn veel Amerikanen - zelfs de tegenstanders van Obamacare - gehecht geraakt aan een aantal voorzieningen ervan.

Zo voerde Obama de regeling door dat studerende jongeren verzekerd kunnen blijven via de polis van hun ouders. En ook de bepaling dat verzekeringsmaatschappijen niemand meer kunnen weigeren omwille van een medische voorgeschiedenis, bewijst voor heel veel families zijn nut. Trump erkende het belang van die twee voorzieningen in zijn interview met ’60 minutes’, en beloofde ze te handhaven. Mogelijk heeft hij daarmee een deel van zijn conservatiefste achterban (en veel Tea Party-aanhangers) al meteen ontgoocheld en voor het hoofd gestoten.

De vrijwaring van een deel van Obama’s erfenis hoef je nog niet als ‘links’ te beschouwen. Maar wat te zeggen van de plannen van Trump voor een grootschalig investeringsprogramma in openbare werken? De nieuw verkozen president wil daarmee de veiligheid en efficiëntie van het wegennet versterken, maar meteen ook jobs creëren. Ook zijn keiharde kritiek op vrijhandelsakkoorden verwacht je veeleer van linkse partijen of drukkingsgroepen.

Anderzijds wil hij de belastingen verlagen voor bedrijven, een rechts-liberaal recept. Donald Trump zal op die manier - net als andere zogenaamd ‘populistische’ politici - de klassieke breuklijnen tussen links en rechts op de helling zetten. Trump zal vriend en vijand verrassen en op het verkeerde been zetten. Republikeinen zullen hem mogelijk vervloeken als onzuiver in de conservatieve leer, terwijl hij Democraten zal verbazen en verleiden tot pragmatische samenwerking. Voor de Democratische partij wordt het een spreidstand tussen constructieve en radicaal-ideologische oppositie. Door samen te werken kunnen ze Obama’s erfenis gedeeltelijk vrijwaren, maar dreigen ze hun eigen verschillen met Trump uit te vlakken. Door hem keihard de oorlog te verklaren poetsen ze hun linkse blazoen op, maar verspelen ze misschien meer verworvenheden dan nodig zou zijn.

Toch heeft Trump ook beleidskeuzes aangekondigd die veel eenduidiger ‘rechts’ ogen. Reken daarbij vooral zijn plannen voor het opdrijven van de deportaties van illegalen, de bouw van een muur op de grens met Mexico of de stopzetting van een opvangprogramma voor Syrische vluchtelingen. Het valt af te wachten hoe hard hij daarmee van stapel zal lopen.

In het buitenlands beleid wil Trump een America first-koers varen. Dat betekent dat hij de Amerikaanse belangen zonder schroom zal verdedigen, ook met militaire macht. Maar Trump is geen fan van interventies om bondgenoten te helpen, om mensenrechten te vrijwaren of om oppositiegroepen te steunen tegen dictators. Sterker nog: de nieuwe president lijkt stellig van plan om autoritaire collega’s zoals Vladimir Poetin of Tayyip Erdogan kritiekloos te respecteren. Leven en laten leven, besturen en laten besturen lijkt zijn diplomatieke motto te worden. Het is realpolitik in zijn meest openlijke en oprechte vorm. Het ongenuanceerde pleidooi van Trump’s militaire adviseur Michael Flynn om de Turkse predikant Fethullah Gülen uit te leveren aan de Turkse regering, zoals Erdogan dat vraagt, is een teken aan de wand.

Mensenrechten zullen niet het leidmotief zijn van het buitenlands en veiligheidsbeleid van Trump’s Witte Huis. Meer algemeen stoort Trump zich aan het politiek correcte denken dat - naar zijn smaak - de media en veel westerse politici compleet in zijn greep heeft gekregen. De minachting voor dat discours levert Trump nu al sympathie en allianties op vanwege buitenlandse partijen als UKIP, het FN of Geert Wilders’ PVV. Daardoor zal Trump misschien wel met een rechtser imago blijven zitten dan hem lief is.

In zijn uiterste consequenties zou Trump’s eerder cynische visie op politieke fatsoensregels en mensenrechten tot ontsporingen kunnen leiden. De man heeft zelf al aangegeven dat hij folteren niet uitsluit, en hij praat tamelijk simplistisch over verpletterende bombardementen op IS. Sommigen vrezen dat hij zelfs in de VS een autoritaire, repressieve koers zal varen tegen kritische media en tegen zijn tegenstanders - als een Amerikaanse variant op Orban, Erdogan of Poetin. Tijdens de campagne is Trump er inderdaad niet voor teruggedeinsd om mensen tegen media op te jutten. Toch moeten we dat ook niet overdrijven: er is nooit een reporter aangevallen, en voorlopig zijn er geen aanwijzingen dat de VS een nieuwe McCarthy-periode tegemoet gaan.

Er is alvast meer reden tot bezorgdheid over Trump’s deontologische en ethische overwegingen - of het gebrek daaraan. Dat zijn kinderen zijn zakenimperium zullen runnen en tegelijk mogen meepraten over topbenoemingen in het overheidsapparaat druist in tegen alle Amerikaanse politieke tradities. Als de Trumps en hun aanhangers daarover gewoon hun schouders ophalen en doorzetten, zijn ze al één stap op weg naar het Poetin- of Erdogan-model. Je neus ophalen voor een politiek correct denken en taalgebruik is één ding, maar morele principes overboord gooien is iets heel anders.