Waar de medische noodhet hoogst is...

Zenuwziektes die al op jonge leeftijd tot ernstige verlammingen leiden, kwaadaardige hersentumoren zonder kans op genezing, zeldzame kankers die vooral kinderen treffen, verwoestende spierziektes... De lijst 'onbeantwoorde medische behoeftes' die het Riziv heeft samengesteld, herbergt een trieste collectie menselijk leed.

Telkens gaat het om ziektes die de levenskwaliteit van de patiënt erg aantasten, maar waar op dit moment nauwelijks een behandeling voor is. De lijst met veertig aandoeningen moet het Riziv helpen de juiste prioriteiten te stellen. Komen farmabedrijven met nieuwe geneesmiddelen hiervoor, dan weet het Riziv meteen welke daarvan het dringendst zijn.

"Deze lijst moet ervoor zorgen dat patiënten sneller een behandeling kunnen krijgen", zegt professor Rene Westhovens (UZ Leuven), voorzitter van de werkgroep die de rangschikking samenstelde. "Nog voor er pakweg een goedkeuring is van het Europees Geneesmiddelenagentschap, zullen medicijnen voor deze ziektes beschikbaar worden."

Het systeem moet vermijden dat hoogdringende medicijnen de hele administratieve mallemolen moeten doorlopen. De goedkeuring en terugbetaling van een geneesmiddel neemt vaak maanden tot jaren in beslag. Tijd die de patiënten in deze gevallen soms niet eens hebben.

"Farmabedrijven kunnen bij ons dossiers indienen, nog voor ze pakweg een goedkeuring hebben van het Europees Geneesmiddelenagentschap", zegt Westhovens. "Wij zorgen dan voor een forfaitaire vergoeding totdat de hele terugbetaling is geregeld."

Komt een farmabedrijf met een medicijn voor een 'onbeantwoorde medische behoefte' en voldoet het aan alle voorwaarden, dan krijgt het voor dat dossier 20- à 25.000 euro. Daarnaast voorziet het Riziv nog eens 2.500 euro per patiënt per jaar. In de tussentijd worden de echte terugbetalingsmodaliteiten uitgeklaard.

Westhovens verwacht het eerste dossier volgende maand. "Er is nog wat koudwatervrees", zegt hij. "Voor farmabedrijven is dit natuurlijk een compleet nieuwe manier van werken. Bovendien zijn we bij de eerste landen in Europa die dit doen. Iedereen kijkt hier met grote ogen naar."

Criteria van rangschikking

Westhovens moet toegeven dat het niet eenvoudig is om een ranking samen te stellen van ziektes. Hoe bepaald je welke ziekte 'erger' is en hoe creëer je een hiërarchie van medische ellende? "We hebben ons gebaseerd op verschillende criteria", legt hij uit. "Zo hebben we gekeken naar de impact op de levensverwachting, de levenskwaliteit, de zeldzaamheid, sociale kwetsbaarheid en de impact op de samenleving."

Hoe zeldzamer een ziekte, hoe hoger in de ranking. Treft de ziekte kwetsbare groepen zoals kinderen of zwangere vrouwen, dan krijgt die meer gewicht. Zorgt een aandoening voor beperkte mobiliteit, gaat ze gepaard met pijn en ongemakken of heeft ze een grote impact op de leefomgeving van de patiënt, dan bepaalt dat mee de finale 'score'. "We hebben al die categorieën in een computerprogramma gestopt, en dat gaf ons uiteindelijk deze ranking."

Voor deze lijst gaf de farmaceutische industrie de aanzet. "Zij hebben ons een lijst van ziektes bezorgd waarvoor een geneesmiddel in de maak is", zegt de Leuvense prof. "Op die manier wisten we ook dat er voor die aandoening een terugbetaling zit aan te komen. In de toekomst moet het mogelijk zijn om een nog veel bredere lijst samen te stellen, maar zover zijn we nu nog niet."

Het Federaal Kenniscentrum werkte vorig jaar een methodologie uit voor zo'n ranking, maar uiteindelijk was die te laat klaar voor de lijst van 2016. Vanaf volgend jaar moet die methode wel gebruikt worden. "Al zal die wellicht niet zoveel verschil maken", zegt Westhovens. "Sowieso is deze lijst niet in steen gebeiteld. Als er voor een bepaalde ziekte opeens een goed geneesmiddel bestaat, is het natuurlijk niet logisch dat die in de lijst blijft staan. Het is de bedoeling om die elk jaar te herzien."