'Canvas-programma's moeten hun cijfers opkrikken'

Of dat beeldje van Go for Zero dat op een kast staat even weg mag? Het interview is gedaan en Paul Lembrechts moet nog poseren. Alleen is 'go for zero' niet de meest passende boodschap als je het net nog over de tegenvallende cijfers van Canvas had, merkt de fotograaf op. Lembrechts kan er wel mee lachen.

Dat was bij vorige CEO's van de VRT wel eens anders. Van de kille sfeer die er toen soms in het bureau van de CEO hing, is bij Lembrechts geen sprake. Bitse opmerkingen blijven uit. Zelfs wanneer het over politieke bemoeienissen gaat, blijft Lembrechts zijn gemoedelijke zelf. Relaxed, soms zelfs laconiek. De CEO voelt zich op zijn gemak in zijn bureau op de negende verdieping.

Al is niet alles wat het lijkt. Het A4'tje met als titel 'mogelijke klemtonen najaarsinterviews' dat hij voor zich heeft liggen en de paar volgekrabbelde Post-It's op zijn bureau, verraden een grondige voorbereiding. Lembrechts laat niet zomaar journalisten aanschuiven. Hij heeft iets te vertellen. Over de boekhouding van de VRT bijvoorbeeld.

Als ex-bankier kijkt Lembrechts naar de centen. De tijd dat het niet op kan, ligt ook bij de VRT in het verleden.

De VRT moet zakelijker leren denken, vindt Lembrechts. "Vandaag komt 61 procent van ons budget uit dotatie. De overige 39 procent bestaat uit andere inkomsten. Een paar jaar geleden was die verdeling nog 67-33. Als we ons aanbod op niveau willen houden, wetende dat onze dotatie niet stijgt, moeten we zelf creatiever worden in het vinden van die extra middelen."

Zegt u nu dat de VRT meer middelen uit de markt moet halen?

Paul Lembrechts: "Je kunt een euro maar één keer uitgeven. Als ik er elders één extra kan vinden, geeft me dat meer mogelijkheden. Je kunt kijken of je programma's niet vaker kunt coproduceren. En vermarkten we onze producten wel goed genoeg? De fictie die we brengen, is van een hoog niveau, maar is niet altijd bedacht met verkoop in het buitenland in het achterhoofd. Kijk naar wat de Denen gedaan hebben. Daar hebben ze zulke sterke scenario's gemaakt dat hun reeksen wereldwijd verkocht raken.

"Misschien moeten wij ook meer middelen vrijmaken om ervoor te zorgen dat wij ook zulke sterke scenario's kunnen schrijven. En waarom denken we niet meer na over afgeleide producten, gelinkt aan onze programma's?"

Komt u dan niet in het vaarwater van de

commerciële concurrentie?

"Ik denk niet dat je met afgeleide producten in de weg loopt van de commerciële zenders. Merchandising versterkt in mijn optiek vooral de band tussen een merk en zijn kijker. Dat hakt niet in op de inkomstenstroom van een commerciële zender."

Wilt u ook extra geld bij de kijker halen?

Door programma's tegen betaling in preview aan te bieden bijvoorbeeld?

"Tot nader order is dat niet het plan. Maar we gaan wel veel sterker inzetten op het digitale. De VRT is een sterk radio- en televisiehuis, maar aan de digitale kant kunnen er nog stappen gezet worden. We doen daar al goede dingen, denk maar aan de EK-app en de app rond de Olympische Spelen, of aan wat Ketnet of Studio Brussel doen. Maar op andere vlakken kan het beter.

"Eén van de belangrijke hefbomen die we daarvoor in de markt willen zetten, is de VRT-videoplayer, VRT Nu, waarmee je alle VRT-programma's zal kunnen herbekijken op je tablet, computer of smartphone. Dat lanceren we in een testfase in oktober. Op de website gaat de dienst in januari live voor het grote publiek; de app volgt dan in april volgend jaar."

Dat wordt een volledig gratis dienst?

"Ja. Al is het een beetje lastig dat we op dat platform geen reclame kunnen verkopen. Daar mag het niet, terwijl het op onze sites wel kan.

"In dat opzicht is het ook spijtig dat de beheersovereenkomst, over het algemeen een zeer verdedigbaar document, een plafond van drie miljoen euro oplegt voor digitale commerciële inkomsten. Je hoort iedereen in de Vlaamse mediawereld klagen over het feit dat 75 procent van de onlinereclame via Facebook en Google naar Amerika vloeit, maar het eerste wat men doet is zorgen dat de VRT op dat vlak heel weinig kan doen."

Het plafond is er gekomen op verzoek van de uitgevers. Zijn die dan kortzichtig?

"De dominantie van grote spelers als Facebook en Google los je niet op door de VRT een strikte limiet op te leggen. Als we daar met z'n allen onze schouders zouden onder zetten, kwamen we al een stuk verder. Je zou die Vlaamse reclamemarkt net kunnen versterken door de VRT online meer mogelijkheden te geven, naar analogie van wat met radioreclame gebeurt.

"Waarom doet radioreclame het in Vlaanderen zo goed? Omdat de VRT daarin mee mag spelen. Daardoor halen ook Qmusic en JOE fm goede cijfers.Daarom begrijp ik niet goed waarom die grens van drie miljoen er gekomen is."

Wilt u over die beperking nog onderhandelen met de Vlaamse overheid?

"Dat plafond wordt eind 2018 geëvalueerd. We zullen onze tijd nemen om tegen dan ons punt te maken."

De VRT maakte deze week een nieuw besparingsplan bekend, waarbij tegen 2020 tweehonderdenvijf jobs verloren zullen gaan. Heel wat minder dan eerst aangekondigd. Dat doet de indruk ontstaan dat deze besparingsoefening nog relatief makkelijk was.

"U mag niet vergeten waar de VRT vandaan komt. In 2007 hadden we een dotatie van 279 miljoen euro. Als je dat indexeert naar vandaag, zouden we ruim boven de 300 miljoen euro uitkomen.Tegen 2020 zal de dotatie in principe 261 miljoen zijn, met index wellicht rond de 270 miljoen euro. Maar we zijn dan wel dertien jaar later. De VRT heeft dus al heel wat inspanningen moeten doen. Als het met nog minder moet, dan komt het aanbod in het gedrang. Dan moet je de vraag stellen of we een sterke publieke omroep nog belangrijk vinden."

Wil de politiek nog een sterke VRT?

"Dat denk ik wel. Ik heb de indruk dat de overheid ook wil dat de VRT een succesvolle en sterke omroep blijft."

Parlementsleden Bart Caron (Groen) en Katia Segers (sp.a) zien dat anders: volgens hen is er een afbreekscenario bezig. U deelt hun bezorgdheid niet?

"Met dit plan hebben we duidelijkheid, en dat is belangrijk voor de mensen na een turbulent 2015. Ons personeel kan zich nu concentreren op waar ze goed in zijn: content maken, creatief zijn en goede journalistiek bedrijven. Maar als CEO van dit bedrijf ga ik er wel van uit dat de budgettaire afspraken uit de beheersovereenkomst door iedereen gerespecteerd worden. Ik verwacht de volgende maanden geen telefoontje dat het budget opnieuw herzien zal worden."

U hebt geen garantie?

"Het is een getekende overeenkomst. Als ik een contract onderteken, respecteer ik dat."

Sinds uw komst naar de VRT is de top van de nieuwsdienst volledig hertekend. Algemeen hoofdredacteur Luc Rademakers werd vervangen en ook Björn Soenens is niet langer de hoofdredacteur van Het journaal. Kreeg u vanuit de politiek de opdracht iets te doen aan de problemen op de nieuwsdienst?

"Absoluut niet."

Maar het was u in de voorbereidende gesprekken al snel duidelijk geworden dat daar iets moest gebeuren?

"Neen."

En toch besliste u na iets meer dan twee maanden als CEO om de algemeen hoofdredacteur te vervangen?

"Ik was tot voor 1 maart een mediagebruiker zoals u. Ik las dat er problemen waren binnen de nieuwsdienst. Toen ik hier aankwam, was een van mijn eerste taken proberen te begrijpen wat daar speelde. Ik heb met een heleboel mensen gepraat van binnen en buiten de nieuwsdienst en de VRT. Daarna was het aan mij om op een bepaald moment, in samenspraak met de voorzitter van de raad van bestuur, het besluit te nemen om tot een wissel over te gaan."

Was het moeilijk om een hoofdredacteur te vinden?

"Neen, niet echt. Het is de grootste nieuwsredactie van het land en het merk VRT heeft nog altijd een belangrijke aantrekkingskracht voor mensen die in de journalistiek actief zijn."

Was Liesbet Vrieleman uw nummer één om Rademakers op te volgen?

"Daarover geef ik geen commentaar. Maar laten we duidelijk zijn dat we uiterst tevreden zijn dat Liesbet Vrieleman deze rol op zich genomen heeft."

U had niet liever Isabel Albers (de zakelijk-

journalistiek directeur van 'Het Laatste Nieuws', 'De Morgen' en 'Humo', red.) gehad? Er lag een contract voor haar klaar.

"(lacht)"

Wat moet het nieuwe team bij de nieuwsdienst anders doen?

"Zij willen volop inzetten op het brengen van scherpe journalistiek. Van goede journalistiek. De nieuwsdienst moet de Vlaming informeren en duiding geven. De context creëren om met een afstand te kijken. Om ook eens te kunnen uitzoomen en het grotere plaatje te zien."

Zijn dat nog de echo's van de constructieve journalistiek zoals die door Björn Soenens werd beleden?

"Ik ben voorstander van goede journalistiek. Welke bijvoeglijke naamwoorden mensen daaraan willen toevoegen, is hun zaak. Voor mij gaat het over het geven van de feiten, en die duiden zodat mensen het begrijpen. Ik denk dat mensen vandaag de dag overladen worden met onvoorstelbaar veel nieuws in vaak heel summiere vorm. Dat is een van de problemen die veel burgers met de digitalisering hebben. De nieuwsdienst heeft daar een belangrijke rol te spelen."

Uw eerste media-optreden kwam er na het YouTube-filmpje van oud-professor Frank Thevissen, waarin hij de VRT-berichtgeving over de rellen in Molenbeek aanklaagde. Waarom vond u dat u dat moest doen?

"Ik vond het niet acceptabel dat hij op basis van gemanipuleerde en gemonteerde beelden in de aanval ging tegen mensen van de VRT. Dan word ik boos en ga ik voor de mensen staan. Een journalist mag een negatief artikel schrijven over een programma. Dat is zijn goed recht en dan zal ik niets doen. Maar als je op een unfaire manier een punt wil maken om schade toe te brengen aan een aantal mensen en de VRT in het algemeen, moet je dat niet tolereren."

De nieuwsdienst kwam het voorbije jaar wel vaker onder druk te staan na uitspraken van ministers en politici. Gaat u dan op dezelfde manier reageren?

"Elke Vlaming mag een mening hebben over de openbare omroep en iedereen mag die brengen. Als je hier werkt, moet je ook tegen een stootje kunnen. Je leeft in een transparant huis dat veel aandacht krijgt. Dan weet je dat mensen soms iets minder leuk vinden."

Als minister van Media Sven Gatz zegt dat hij de beheersovereenkomst dreigt aan te scherpen, dan gaat dat toch verder dan de mening van een burger.

"Nu spreekt u over iets van een jaar geleden."

Maar dat moet ook kunnen?

"Ik zal mensen niet zeggen wat ze wel of niet mogen zeggen. Ik ga ervan uit dat de meeste mensen voldoende verstand hebben om te weten wat ze kunnen zeggen."

Het journaal heeft het net als verschillende andere VRT-programma's moeilijk om jongeren te bereiken. Maakt u zich daar zorgen over?

"De nieuwsdienst heeft absoluut de ambitie daar iets aan te doen. Daarom zal er naast televisie ook sterk op digitaal nieuws worden ingezet. Maar we hebben ook een aantal andere programma's in het schema staan die er wel in slagen om jongeren te bereiken: Sorry voor alles, Thuis, Spoed 24/7. Die bewijzen dat we het ook wel kunnen."

Maar het Eén-treintje Dagelijkse kost - Blokken - Het journaal - Iedereen beroemd lokt wel kijkers die een flink stuk ouder zijn dan de kijkers die VTM op datzelfde moment lokt.

"De commerciële omroep heeft met De buurtpolitie een sterk programma staan voor Het nieuws dat veel jongere kijkers aantrekt. Maar wij hebben ook de opdracht om de totale bevolking te bereiken. De commerciële omroep heeft vooral aandacht voor het segment 18-54, omdat dat de groep is waar de adverteerders zich op richten. Daar is niets mis mee, maar onze focus is veel breder. Voor Eén is het niet altijd makkelijk een radicale keuze te maken omdat je een trouw kijkerspubliek hebt van alle leeftijden, onder wie ook oudere mensen. Al beseffen we zeker dat het een aandachtspunt is."

Wat vindt u van Canvas? Na de mislukte

vernieuwing van vorig jaar blijft de zender

het erg moeilijk hebben.

"Alleen de VRT kan een net als Canvas brengen. Niemand anders zou het willen doen. Het beantwoordt aan de behoefte van een publiek dat ook voor een stuk jullie publiek is. Als ik De Morgen, De Tijd en De Standaard neem en dat publiek samentel, heb je een basis van ongeveer 600.000 Vlamingen die Canvas-kijkers kunnen zijn. Canvas kan hen meerwaarde kunnen bieden."

Lukt dat voldoende?

"Ik denk dat we daar beter kunnen. Daar denken we ook goed over na, om te zien hoe we Canvas kunnen terugbrengen naar waar het een aantal jaren geleden stond op het vlak van kijkersaantallen. Wat zijn de behoeftes van de doelgroep en hoe kunnen we Canvas zo invullen dat het daarop aansluit? Maar dat is geen oefening die je in een halve dag rond hebt. Daar komt veel onderzoek en discussie bij kijken."

In hoeverre moet Canvas zich laten leiden door de kijkcijfers?

"Het mag niet de enige maatstaf zijn, maar je mag jezelf wel minimale ambities opleggen om bepaalde doelgroepen op een regelmatige basis te bereiken."

Piet Van Roe, een van uw voorgangers, heeft ooit gezegd dat als een programma geen 100.000 kijkers haalt, je het beter op dvd kunt zetten en naar die weinige kijkers versturen.

"Ik vind 100.000 geen slecht uitgangspunt, maar het mag van mij ook iets hoger zijn."

Nieuwe programma's als Culture Club, Wanderlust en 4x7 moeten hun kijkcijfers dus dringend opkrikken?

"Ik denk dat we die ambitie moeten hebben."

Wat zijn uw favoriete programma's?

"Ik kijk nu wat meer televisie dan vroeger en ben nogal fan van informatieprogramma's: Het journaal, De afspraak, Terzake, De zevende dag... Daarnaast volg ik nogal wat fictie en sport. Ik ben vooral een wielerfan."

Zijn er programma's van de concurrentie die ook bij de VRT niet zouden misstaan?

"Als je kijkt naar de opdracht van de openbare omroep, het verbindend karakter waarover mensen praten, dan zou een programma als The Voice geen verkeerd programma zijn voor Eén. Maar het is VTM gegund, hoor. We zullen geen poging doen het format te kopen." (lacht)