Een goed idee, die Tobintaks
Sinds de invloedrijke Britse zakenman Adair Turner in augustus de knuppel in het hoenderhok gooide, is de Tobintaks terug van weggeweest. Nicolas Sarkozy, Gordon Brown en andere Europese leiders staan achter zo’n belasting op transacties op de wisselmarkten. Helaas blijft er Amerikaans verzet, schrijft Paul Krugman.
Moeten we belastingen gebruiken om financiële speculatie af te remmen? Volgens Britse toplui wel. Ze kijken uit op de City of Londen, één van de twee grootste financiële centra ter wereld. Andere Europese regeringen delen hun mening, en ze hebben gelijk.Helaas zijn een aantal Amerikaanse toplui, en dan vooral de Amerikaanse minister van Financiën Geithner, tegen het voorstel. Laten we hopen dat hij zijn mening herziet: de tijd is rijp voor belastingen op financiële transacties.De discussie begon in augustus toen Adair Turner, een van de belangrijkste spelers in de mondiale financiële wereld en de huidige voorzitter van de Britse regulator van de financiële sector (FSA), opriep voor belastingen op financiële verrichtingen. Die moesten “sociaal nutteloze” activiteiten afremmen. Gordon Brown, de Britse eerste minister, pikte het voorstel op en legde het voor aan de G20.
Muntspeculatie
Waarom is dat nu zo’n goed idee? Het voorstel van Turner en Brown is een moderne versie van een idee dat Nobelprijswinnaar en econoom James Tobin in 1972 al lanceerde. Hij stelde dat muntspeculatie - internationaal geld versluizen om voordeel te halen uit variërende wisselkoersen -een nefaste invloed had op de wereldeconomie. Om de schade te beperken, pleitte hij voor een beperkte belasting op elke uitwisseling van valuta. Zo’n belasting zou een verwaarloosbare kost zijn voor mensen die aan buitenlandse handel of langetermijninvesteringen doen. Maar het zou mensen die snel veel geld willen verdienen, demotiveren. Net omdat die belasting de winsten van de eerste dagen of weken een stapje voor is. Tobin stelde: “Laten we gewoon wat zand in die goed geoliede wielen van de speculatie strooien.”
Hyperactieve markt
In 1972 kwam er echter niets van terecht. Veel later werd het idee, tot Tobins verbijstering, het stokpaardje van linkse antiglobalisten. Maar Turner en Brown willen nu een Tobintaks invoeren voor alle financiële transacties, niet alleen de buitenlandse. Dat is ook de richting die Tobin ooit uit wou. Het is ook een verwaarloosbare uitgave voor langetermijninvesteerders, maar het zou de broekzak-vestzakoperaties op de huidige hyperactieve financiële markt wel drastisch beperken.De Tobintaks zou geen goed idee zijn mocht financiële hyperactiviteit echt iets opleveren. Maar na het debacle van de voorbije twee jaar zijn we het er allemaal over eens: Turner heeft gelijk als hij zegt dat veel van wat op Wall Street of Londen gebeurt, sociaal nutteloos is. Een belasting op speculatie zou heel wat inkomsten opleveren, waardoor de vrees voor nog grotere overheidstekorten afneemt. Wat kun je daar nu slecht aan vinden?Het voornaamste argument dat tegenstanders van deze maatregel aanvoeren, is dat het onwerkbaar is. Beleggers vinden namelijk altijd een manier om zo’n taks te omzeilen. Anderen beweren zelfs dat de belasting helemaal niets zal veranderen aan het ‘schadelijke gedrag’ dat deze crisis heeft veroorzaakt. Toch zijn deze beweringen nooit grondig onderzocht.
Wereldwijde transacties
Wat betreft de stelling dat je financiële transacties ‘niet kunt belasten’: de hedendaagse geldstromen verlopen in hoge mate gecentraliseerd. Neem nu Tobins aanvankelijke voorstel om buitenlandse transacties te belasten. Hoe zou je dat kunnen realiseren als de traders over de hele wereld verspreid zitten? Antwoord: terwijl zij overal zitten, doen ze het grootste deel van hun verrichtingen - lees: betalingen - binnen één instelling in Londen. Door die centralisatie werken ze goedkoop en hebben ze maximale flexibiliteit. Maar net daardoor zijn de speculaties ook makkelijk op te sporen en te belasten.
Kortetermijnbudget
Wat betreft de bewering dat financiële transacties ‘niet het echte probleem zijn’: oké. Ze hadden mensen er misschien niet van weerhouden om foute leningen aan te gaan. Goedgelovige investeerders zouden nog steeds rommelkredieten gekocht hebben. Maar die slechte investeringen zijn niet het hele verhaal. De catastrofe kwam er omdat het hele systeem gebaseerd was op kortetermijnbudgetten.Gary Gorton en Andrew Metrick van Yale toonden al aan dat het Amerikaanse banksysteem in 2007 in cruciale mate afhankelijk was geworden van transacties die op korte termijn - vaak binnen het bestek van één dag - ‘teruggekocht’ moesten worden. Verliezen op die risicoleningen en andere kredieten veroorzaakten een bankcrisis die het hele systeem ondermijnde.
Juk van Wall Street
Een belasting op financiële transacties zou het verloop van de crisis zeker afgeremd hebben, omdat het vertrouwen in die kortetermijnoperaties kleiner wordt. In tegenstelling tot wat sceptici dus beweren, zou de Tobintaks de huidige crisis wel hebben helpen voorkomen. Een eventuele herhaling in de toekomst lijkt zelfs weinig waarschijnlijk.Natuurlijk zou die Tobintaks niet alle problemen oplossen. Maar ze zou de financiële luchtbel wel hebben doen inkrimpen. Op dat vlak moet de regering-Obama zich duidelijk nog bevrijden van het juk van Wall Street.