Niet enkel mannen moorden

Op een mooie zomernamiddag trekt Lisette* met haar pistool naar het terras van het dorpscafé. Ze richt het wapen op haar man en haar babysit, en vuurt meerdere schoten af. Haar echtgenoot overlijdt, de babysit krijgt een kogel in de rug en zal levenslang verlamd blijven. Maar Lisette wordt niet veroordeeld. De jury oordeelt dat er sprake is van 'uitlokking', en spreekt haar vrij.

Zoals Lisette worden er wel meer vrouwelijke moordenaars mild behandeld. Dat blijkt uit het boek Moordvrouwen: waarom en hoe vrouwen moorden, dat vandaag verschijnt. Gerechtspsychiater Chris Dillen en strafpleiter Walter Damen combineerden er hun eigen ervaringen met de theorie. Al is die laatste nog beperkt: naar vrouwelijke moordenaars is amper onderzoek gedaan.

Moordenaars, zo is de algemene perceptie nog steeds, dat zijn mannen. Gespierde, agressieve en bazige types, oncontroleerbare testosteronbommen. "Ik ben nog altijd verbaasd als ik een vrouw in de gevangenis zie", geeft Walter Damen toe. "Mijn eerste reflex is: tiens, wat doet die hier? En zo reageren veel mensen. Het wordt als onnatuurlijk beschouwd dat een vrouw een moord pleegt."

Nochtans is een vrouwelijke moordenaar niet zo uitzonderlijk: zo'n 10 tot 15 procent van de veroordeelde moordenaars in België zijn vrouwen. Moordenaressen komen wel minder vaak achter de tralies terecht dan moordenaars. Slechts 4 procent van de Belgische gevangenisbevolking is vrouwelijk. Bij levenslang gedetineerden is dat zelfs maar 2 tot 3 procent.

Vrouwelijke moordenaars worden dus een stuk milder beoordeeld dan mannelijke. Dat komt grotendeels door het type moord waarvoor vrouwen veroordeeld worden: bijna nooit voor een roofmoord of een uit de hand gelopen cafégevecht, maar meestal voor een partner- of kindermoord, misdaden waaraan vaak een heel verhaal vooraf gaat. Babymoorden worden zelfs bijna uitsluitend door vrouwen gepleegd.

"Vooral bij kindermoorden ziet de goegemeente de vrouw als een monster", zegt Walter Damen. "Maar met dit boek willen wij bijdragen aan een beter begrip voor die vrouwen. Een moeder doet dit vaak als laatste noodkreet, als ze denkt dat er geen andere oplossing meer is. Ze is jarenlang verwaarloosd, haar hormonen liggen overhoop of ze heeft een postnatale depressie."

Ook bij partnermoord zijn er vaak verzachtende omstandigheden. Moordenares Lisette, die in het boek voorkomt, was moe getergd na jaren van mishandeling, seksuele uitbuiting, beledigingen en vernederingen door haar echtgenoot. Toen ze hem open en bloot, op het terras van het dorpscafé, de 18-jarige babysit zag kussen, sloegen haar stoppen door.

Koelbloedig

De moordenaressen in het boek van Dillen en Damen wekken geen angst op, maar eerder mededogen. Dominique, die acht keer in het geheim beviel en haar babytje telkens verstikte, was zo streng katholiek opgevoed dat ze geen voorbehoedsmiddel durfde te gebruiken. Grootmoeder Angèle* was zo depressief dat ze wanen kreeg en dacht dat ze haar kleinzoon aan God moest offeren. Ze gooide hem in een kanaal en liet hem verdrinken.

Maar dat neemt niet weg dat sommige vrouwen wel degelijk even koelbloedig, doortrapt en ongevoelig zijn als mannen. De auteurs doen ook het verhaal van twee jonge vrouwen met een gokverslaving, die hun 89-jarige huisbazin beroven. Voor een buit van 6.000 euro doden ze haar met messteken. Redelijk atypisch, want meestal gebruiken vrouwen 'zachte' methodes als verstikking, vergassing of vergiftiging. Als het doelwit veel sterker is, grijpen ze naar een vuurwapen.

Het probleem is dat deze berekende 'moordvrouwen' evengoed traantjes kunnen plengen en hun vrouw-zijn kunnen uitspelen. Maar ziet de rechter of jury altijd het verschil tussen een misbruikte huisvrouw die ten einde raad haar kwelgeest doodt, en een koelbloedige psychopate die een verhaal van huiselijk geweld verzint? Wordt een vrouw niet sowieso milder beoordeeld dan een man?

"Een mooie vrouw die huilt, zal bij een man misschien wat makkelijker medelijden wekken", zegt Damen. "Maar een 18-jarige jongen die spijt betuigt, die wekt misschien ook moedergevoelens op bij een vrouw. Daar moeten we waakzaam voor zijn. Daarom zijn jury's ook paritair samengesteld uit mannen en vrouwen, en daarom zijn er bij grote zaken drie rechters."

*Lisette en Angèle zijn schuil-namen die door de auteurs van

het boek gebruikt worden.

Moordvrouwen: waarom en hoe vrouwen moorden. Chris Dillen, Walter Damen en Jan Willem Geerinck, uitgeverij Van Halewyck, 18,50 euro.

Belgische 'moordvrouwen'

Marie Becker (1877-1938)

De eerste Belgische seriemoordenaar, en - uitzonderlijk - meteen een vrouw. De Luikse huisvrouw is haar leven als deugdzame huisvrouw beu, en begint op haar vijftigste een affaire. Ze ruimt haar saaie echtgenoot uit de weg met vingerhoedskruid en incasseert zijn levensverzekering. Ze krijgt de smaak te pakken, en vermoordt achtereenvolgens haar minnaar en negen rijke dametjes, die ze zogezegd verzorgt maar eigenlijk vergiftigt. Ze wordt in 1936 betrapt en krijgt levenslang.

Betty L. (54)

In 1999 wordt Betty L., een gescheiden vrouw uit het Antwerpse, verliefd op een getrouwde Rwandees. Ze wordt zijn minnares en zelfs zijn tweede vrouw, in een islamitisch en dus officieus huwelijk. Maar ze kan het leven als bijzit niet aan. Als haar minnaar de relatie verbreekt, doodt ze hem met zes geweerschoten. De jury houdt er rekening mee dat L. in haar jeugd seksueel misbruikt is en borderlinetrekken heeft. Ze krijgt dertien jaar celstraf.

Maura V.L. (53)

De boze stiefmoeder in de zogenaamde 'sms-moord'. Maura V.L. overtuigde haar 24-jarige zoon om samen haar stiefdochter Stefanie te vermoorden. Stefanie kon een sms sturen met de naam van de dader. Veel vrouwen werken samen met een mannelijk familielid: sommigen onder dwang van de man, anderen - zoals Maura V.L. - gebruiken de man als wapen. Moeder en zoon hadden beiden een ongelukkige jeugd, maar dat hielp hen niet in de rechtbank. Ze kregen beiden levenslang.