Kies zelf of de baas mag bellen

Een e-mail lezen op de trein naar huis. Een telefoon voor het werk vanop een terras. Het is werken buiten de werkuren. Mogelijk gemaakt door smartphone en laptop. Alleen: het zijn vaak onbezoldigde arbeidsuren, die de grens tussen werk en privé doen vervagen. En werknemers opzadelen met het gevoel constant bereikbaar te moeten zijn.

Om die balans te herstellen, geeft autobouwer BMW zijn Duitse personeel 'het recht onbereikbaar te zijn'. Want, zo stelt woordvoerder Jochen Frei: "Bij ons moeten werknemers niet dag, nacht en weekend beschikbaar zijn. Belangrijker is dat ze van hun werk kunnen recupereren, om de volgende dag weer voor de volle 100 procent te presteren."

Zo kan wie in weekends geen mail of telefoon wil ontvangen, daarover afspraken maken met zijn chef. Wie wel bereikbaar wil zijn, kan dat als overuren registreren. "We willen de deur openzetten naar nog flexibelere werkuren", stelt Frei. "Wil je op woensdagnamiddag naar de voetbaltraining van je zoon? Prima. Je spreekt gewoon af met je baas dat je van twee tot vijf niet, en van vijf tot acht wel bereikbaar bent."

Niet iedere BMW-werknemer zal het nieuwe recht kunnen verwerven. Zo kiest ieder land waar de multinational is gevestigd zelf over het al dan niet implementeren van de regel. In België heeft BMW bijvoorbeeld geen plannen in die richting.

"Maar in Duitsland moet het mogelijk zijn voor alle bureaujobs, van marketing tot verkoop, ja zelfs woordvoerder", lacht de woordvoerder zelf. "Het belangrijkste is dat het werk geleverd is, en niet op welk tijdstip dat gebeurt. Het is niet de bedoeling dat werknemers meer werken. Wel dat ze flexibeler kunnen omspringen met hun uren. Op lange termijn levert dat goede resultaten op, en verlaagt het de kans op burn-outs."

Dat weten de Duitsers omdat de praktijk binnenskamers al een tijdje gangbaar is. "We hebben dit nu in een overeenkomst gegoten om te tonen dat de firma het onderschrijft en er geen verschil is tussen de afdelingen onderling." Bovendien is het een mooi statement naar de buitenwereld. Een waarmee de Duitse constructeur zich in de markt hoopt te zetten als aanlokkelijke werkgever. "Omdat dit meer aansluit bij de meningen die generatie Y heeft over de verhouding tussen arbeid en vrije tijd", zegt Frei.

Overbodige luxe

Arbeidspyscholoog Hans De Witte (KU Leuven) snapt de logica van BMW, maar wijst ook op de keerzijde. "Het gevaar is dat de hoeveelheid werk die moet geleverd worden, niet kán geleverd worden binnen die tijd. Hoe vrij is een werknemer nog die wel zijn uren kiest, maar onvoldoende tijd krijgt om de verwachte prestaties te leveren?"

Nuttiger lijkt het volgens De Witte hoe Volkswagen paal en perk stelt aan het constante 'on'-zijn. Zo schakelt de autobouwer sinds 2011 de mailfunctie uit van de smartphones van het personeel, een halfuur nadat ze op vrijdag de bedrijfspoort achter zich laten. Maandagmorgen komen de werkmails pas een halfuur voor kantooruur binnen.

Geen overbodige luxe, nu werknemers steeds vaker kampen met het gevoel constant bereikbaar te moeten zijn, zo blijkt uit een enquête van de socialistische vakbond ABVV. Liefst 60 procent van de ondervraagde werknemers zegt 'af en toe' tot 'vaak' buiten de werkuren en tijdens verplaatsingen bereikbaar te moeten zijn. 40 procent voelde zich daar zelfs toe verplicht." Obligaat is het echter allerminst. "Werknemers moeten juridisch gezien helemaal niet bereikbaar zijn in het weekend en als ze niet moeten werken", zegt Hilde Duroi van ABVV.

Naast juridisch onjuist noemt De Witte het ook psychologisch fout om van werknemers voortdurende bereikbaarheid te verwachten. "Het is fundamenteel belangrijk dat werknemers kunnen recupereren na hun werkdag. En ook voor de werkgever is het goed dat werknemers kunnen uitrusten. Een uitgeruste werknemer levert betere prestaties en is productiever."

"Totale bereikbaarheid is nefast voor de werknemer én de werkgever. Het vermindert het welzijn en de productiviteit, en zet de onderlinge samenwerking onder druk."