Haute couture wil maar niet dood

Niet de president van Brazilië, noch Beyoncé reikt op 13 juli de wereldbeker voetbal uit aan het winnende team. Wel topmodel Gisèle Bundchen. En die trofee zit in een kistje van Louis Vuitton. Mode is overal, en deze week weer prominent in Parijs. Daar beet Donatella Versace zondag de spits van de coutureweek af met haar Atelier-collectie. Bij Versace mag dat geen haute couture heten - al is het dat wel - want als Italiaanse kan ze het niet verder brengen dan membre correspondant van de Chambre Syndicale de la Haute Couture. Hetzelfde geldt voor Armani, en zijn Armani privé. Ze presenteren wel kleding die met de hand wordt gemaakt en waar geen tweede identiek stuk van verkocht wordt, maar om zich haute couture te mogen noemen, moet aan een aantal criteria voldaan zijn, zoals een eigen atelier hebben in Parijs met minstens twaalf werknemers, en twee keer per jaar een defilé houden op de catwalk.

Rivale van Chanel

Veel Franse huizen hebben de voorbije decennia afgehaakt. Ooit beroemde couturiers als Pierre Cardin, Hubert de Givenchy, Louis Féraud en Pierre Balmain verdwenen van de kalender. Ofwel zijn ze dood, ofwel is hun naam eigendom geworden van een luxemerk, dat liever in prêt-à-porter of parfum investeert dan in arbeidsintensieve mode. Nog slechts enkele grote namen staan op de kalender van de haute couture: Dior (met Raf Simons), Chanel (met Karl Lagerfeld) en Jean-Paul Gaultier. Nieuw van lang weggeweest is Schiaparelli. De excentrieke Elsa Schiaparelli zaliger was de rivale van Coco Chanel. Haar merk is vorig jaar gekocht door Diego della Valle, de grote baas van Tod's (van die Italiaanse schoenen met noppen). Gisteren presenteerde het voor de tweede keer zijn coutureshow.

Waarom doekten zo veel grote namen hun coutureafdeling op? Omdat ze enorm duur is en het aantal klanten almaar afnam. De unieke stukken worden nog hoofdzakelijk op de rode loper gedragen of, en daar zit voor de overlevenden de bron van inkomsten, op luxueuze trouwpartijen in het Midden-Oosten en China. Zo weet Cathérine Rivière, hoofd van de couture bij Dior, dat "alle koninklijke families uit het Midden-Oosten klant zijn bij Dior". En dat tikt aan, want er komt wat volk naar die feestjes en met één jurk doen ze het daar niet.

Pluimen

Toch blijven de grote haute-coutureshows in Parijs iets bijzonders. Hier komen geen boetiekhouders, zoals tijdens de fahion weeks, die inkopen voor u en mij, maar privéklanten. En dus is het spektakel niet alleen op de catwalk te zien. Soms zie je een geheel in zwarte lappen gewikkeld gezelschap naar binnen schuiven. Dan weet je, onder die boerka zitten de meest verfijnde stoffen, de duurste sandaaltjes, de kostbaarste juwelen. Maar die worden niet getoond op straat, enkel in de beslotenheid van privévertrekken. Je ziet ook het omgekeerde: coutureklanten die tot bij de ingang worden gereden in hun limousine (zodat ze niet te ver moeten lopen op hun torenhoge stiletto's), pronkend met een ontwerp van het huis in kwestie. En dan zijn er de celebrity's op de eerste rij, uitgenodigd door de ontwerpers (met betaalde vlucht, hotelkamer en de nodige outfit) om het aura van het merk te vergroten. Straks dragen ze wellicht een galajurk op de uitreiking van de Césars of de Oscars, en dat is een catwalk die vele duizenden malen meer wordt bekeken dan die hier in Parijs. Donatella had alvast Jennifer Lopez aan de haak geslagen, die er stralend uitzag in haar strakke, witte avondjurk met metalen gesp.

Wat houdt de overlevers daar en lokt nieuwelingen? In de eerste plaats het ongelooflijk mooie ambachtelijke werk. Chanel kocht enkele jaren geleden onder andere de enige overblijvende Parijse plumassier op, en de borduurder Lesage omdat ze anders tot verdwijnen gedoemd waren. Buiten de vaste afspraken in Parijs reist Chanel de wereld rond met een speciale collectie en een meute mannequins, om deze métiers in de verf te zetten en op die manier het onderscheid met de 'gewone' prêt à porter dik te onderstrepen.

Bovendien krijgt de laatste jaren de haute-coutureweek een staartje bij de beroemde juweliers, die ook hun collecties tonen - de buitenlandse klanten zijn nu toch in de buurt.

Kleren zijn bijzaak

Al dat ambachtelijk maatwerk kost geld, veel geld, maar dat wordt terugverdiend met de rest: de prêt-à-porterkleding (die nog altijd fors duur is), maar vooral met handtassen, handtassen, handtassen, cosmetica, horloges, zonnebrillen, schoenen, tot iPhonehoesjes en ski's toe. Let er maar eens op: als straks de dikke magazines uitkomen met de nieuwe najaarsmode, barsten ze van advertenties waarop de modellen stuk voor stuk in een krampachtige, onnatuurlijke houding zijn neergezet, zodat toch vooral hun schoenen en de handtas (prijskaartje 3.000 euro) in beeld zou komen. De kleren zijn bijzaak.

Voor de klanten die het zich kunnen permitteren is het wel een investering. Vintage couture wordt duur verkocht.

Toch wordt al enkele decennia geroepen en geschreven dat de haute couture ten dode is opgeschreven. Maar zie: niet alleen heeft iedereen de mond vol van de 'verjonging' die Raf Simons als artistiek directeur bij Dior teweegbrengt, op de kalender verschijnen weer nieuwe, onbekende namen. Van Elie Saab hebt u misschien al wel eens gehoord, maar van Rad Hourani, Zuhair Murad, Bouchra Jarrar? Zij zijn membre invité en tonen hun creaties voor 1.000-en-1 nacht.

Koper en porselein

Ook Maison Martin Margiela en het Nederlandse duo Viktor & Rolf hebben naast hun breed verspreide prêt-à-porter een couturecollectie. Dat zijn dan doorgaans geen prinsessenjurken, maar met de hand gemaakte experimenten, een top van porseleinen scherven of een jurk van koperen bellen. Hetzelfde geldt voor On aura tout vu, twee Bulgaarse Parisiens die al tien jaar intrigerende stukken maken, zij het van ijskreemstokjes, poederdonzen, of met de laser uitgesneden 'kanten' plaatjes voor een trouwjurk. Lady Gaga - wie anders? - is klant. (zie kader). Ook de Nederlandse Iris van Herpen, die indrukwekkende kostuums maakt met 3-D printer, maakte haar entrée in Parijs via de haute couture. Ze kreeg vorige week de prestigieuze Andamprijs, 250.000 euro, uitgereikt. Met hen neemt de couture opnieuw de rol op van laboratorium voor het ontwikkelen van nieuwe ideeën en gedurfde technieken.

Maar mode is behalve creativiteit ook big business, van haute couture tot Zara en H&M. En zo komen we weer bij Gisèle Bundchen, huidig bikinimodel voor H&M. Zij is met een door Forbes geschat jaarinkomen van 42 miljoen dollar het best verdienende model ter wereld. Zij mag op 13 juli de wereldbeker overhandigen, in een schrijn van Louis Vuitton. En dat is het grootste luxemerk ter wereld, eigenaar van onder meer Dior.