'Rechterhand bepalend voor succes'

Het is Didier Bellens die deze week, met Concetta Fagard, de voorpagina's van de kranten siert. Maar hij is niet alleen. Aan het hoofd van de politie ging Fernand Koekelberg door het vuur voor, onder meer, zijn secretaresse Sylvie Ricour. Onderzoeksrechter Wim De Troy dreigde met ontslag als zijn griffier Peggy Coppens gemuteerd zou worden. En ook in grote privébedrijven steunen CEO's vaak op vertrouwenspersonen. Wat er ook gebeurt. Volgens Erik Henderickx, professor human resource management aan de Universiteit van Antwerpen, herkenbaar. En logisch. "Wie een grote boîte gaat leiden, probeert een inner circle van loyale mensen naast zich te hebben", zegt Henderickx. "Je kan dat het best vergelijken met wat ministers doen. Hoe geprofessionaliseerd de administraties ook zijn, ministers willen toch een kabinet rond zich. Vaak verhuist hun kabinetschef mee. Datzelfde fenomeen zie je bij het groepje toppers dat bedrijven leidt."

Arbeidspsycholoog Frederik Anseel noemt dat de 'gesloten coalitie'. "Alles heeft te maken met vertrouwen. It's lonely at the top, zo'n man als Bellens ervaart druk van de raad van bestuur, van de publieke opinie en van de medewerkers. En dan heb je rond je mensen nodig waar je 100 procent op kan vertrouwen en die altijd aan je kant staan. Bij Koekelberg zag je datzelfde fenomeen. Ze moeten op de loyaliteit van die mensen kunnen rekenen."

Managers zijn bereid daar ver voor te gaan. "Zo'n rechterhand zit vaak zelfs in het onderhandelingspakket", zegt Henderickx. "Zoals het loon, de bonus of de bedrijfswagen zal ook die eigen staf in contractbesprekingen zitten." Dat bewijst het belang. Al zou je als buitenstaander denken: zaken zijn zaken, emoties en menselijke verhoudingen spelen aan de top geen rol. "Gelukkig maar dat dat wél het geval is", zegt Henderickx. "Anders mocht je human resource management gewoon afschaffen. Maar er is een uitgesproken verband tussen personeelspolitiek en performantie. In dit geval zal die mijnheer (Bellens, RVP) ervan overtuigd zijn dat die madame (Fagard, RVP) mee bepalend is voor zijn succes. En iedereen heeft een klankbord nodig. Een bedrijf leiden is niet in de top van de kerstboom zitten en het vandaar bekijken."

Wijst die nood aan een klankbord op twijfel? Dat kan, maar volgens Anseel hoeft die twijfel dan weer niet negatief vertaald te worden. "Voor mij is dat absoluut geen teken van zwakte. Gesprekken met verschillende CEO's leren me dat ze vaak perféct weten welke omgeving ze nodig hebben om optimaal te functioneren. En je geraakt niet zo hoog als je die zelfkennis niet hebt. Ze kennen hun eigen zwakke punten en compenseren dat door met mensen te werken waar ze al jaren blind op kunnen vertrouwen."

Waarmee we bij resultaten komen. En bij beoordelingen van een CEO, op basis van cijfers. Bellens zou "een briljant strateeg" zijn. Belgacom boert goed. Maar de reactie van de kaderleden, eergisteren, wijst op ongenoegen. De strubbelingen van de voorbije maanden aan de top doen dat ook. En het functioneren van Fagard blijkt voor tweespalt te zorgen. "Mulisch noemt dat 'de gouden muur'", zegt Anseel. "Topfiguren stoppen zich erachter weg om hun macht en autoriteit niet te laten aantasten en om geen persoonlijk contact met de andere medewerkers te hebben. Wellicht heeft hij het gevoel dan beter te functioneren. Of dat goed is? Je kan autoriteit uit verschillende bronnen halen. In het geval van Bellens lijkt het me dat hij op menselijk vlak minder scoort. Hij haalt power uit expertise, niet door sympathiek of dichtbij de mensen te staan."

Uit alles blijkt dat Bellens wel heel erg vasthoudt aan zijn rechterhand. Ook daarin is hij de eerste niet. Maar dat hij het advies van de raad van bestuur zo flagrant naast zich neerlegt, is wel zeer frappant. "En niet verstandig. Er is de breuk met de raad van bestuur en de actie van de kaderleden wijst ook op weerstand. Ik zou niet graag die madame willen zijn", zegt Henderickx, die zich nog iets afvraagt: "De zakencijfers van Belgacom kunnen misschien goed zijn, maar het is duidelijk dat het daar aan de topniet goed zit. Misschien dat die cijfers met een andere CEO nog wel beter zouden zijn."