'Deze muziek van Stravinsky vraagt om fysieke overgave'
De bruid huilt, de bruidegom heeft ruzie met zijn toekomstige schoonmoeder en iedereen zuipt te veel. Met De noces rijmen WALPURGIS en de Roovers de werelden van Tsjechov en Stravinsky aan elkaar en ensceneren ze een Russische bruiloft à la flamande.
'Ziet dat mannen!/Ziet hoe dat dat wijveke dat venteken/In zijn kotteke probeert te lokken/ Geeft dat wijveke toch een beddeke!" In 2005 was De noces de revelatie op de Zomer van Antwerpen. Muziektheater WALPURGIS, de Roovers en SPECTRA ontvingen de toeschouwers als bruiloftsgasten op het huwelijk van twee jonge geliefden. Hoewel, geliefden.
Judith Vindevogel (artistiek leider WALPURGIS): "Gedurende het hele stuk zit de bruid te wenen. Het bestaat nog steeds, weet je, in Kirgizië bijvoorbeeld: meisjes die voor een huwelijk worden ontvoerd uit hun familie. We hebben daar een documentaire over gezien, en dat is erg schizofreen: zo'n meisje zit daar, heel stilletjes, in het middelpunt van een opgewonden schoonfamilie die roept, lacht, haar oppept, haar aankleedt enzovoort.
"Die wrange feestelijkheid doordringt ook de muziek van Stravinsky. Het is een explosie van uitbundigheid, maar er zit tegelijkertijd ook iets heel intimiderends in, alleen al door het feit dat de muziek geen rust kent."
De noces bestaat uit twee delen: Tsjechovs eenakter Het huwelijk, gevolgd door Stravinsky's balletmuziek Les noces. Waarom rijmt u die twee aan elkaar?
Judith Vindevogel: "Les noces is een huwelijksritueel, en een ritueel moet iets zijn dat een hele gemeenschap infecteert. Ik wilde dat de toeschouwers konden deelnemen aan het gebeuren, in plaats van er enkel naar te kijken. Ik had dus een verhalende context nodig, die de mensen het bad zou intrekken. De Roovers spreiden een prachtig bedje voor de muziek. Er is het gezeur om de bruidsschat, de pikante toespelingen, gestoef van de familie van de bruid, het feest dat ontaardt in chaos. Op het einde breekt er een gevecht uit, en wordt door de moeder van de bruid het teken gegeven 'Allee, wat is dat hier allemaal? Muziek, muziek!'''
Tsjechov en Stravinsky, dat zijn wel twee heel verschillende tijdsgewrichten.
"Natuurlijk wringen hun werelden, maar wat is een huwelijk anders dan het bij elkaar brengen van verschillen? Verschillende mensen, verschillende culturen, verschillende tijdsgewrichten. Het hoeft niet eens allemaal met elkaar te blenden, je kunt gerust tonen dat die werelden moeite hebben met elkaar.
"Dat is trouwens waar muziektheater voor mij over gaat: het samenbrengen van de wereld van muziek en die van theater. De zangers zijn niet voor niets de familieleden van de bruidegom, de acteurs die van de bruid. Kunnen muziek en theater huwen, en toch hun eigenheid bewaren? Dat is het onderzoek. Uiteindelijk deelt iedereen dezelfde wens: het voltrekken van dat huwelijk."
Wat fascineerde u precies aan Les noces?
"Ik heb dat werk vijftien jaar geleden leren kennen. Ik hoorde het voor het eerst in een nogal gekuiste, brave versie, en ik voelde dat er meer inzat. Ik ontdekte dat het libretto bestond uit volkse teksten, gebaseerd op Russische rituelen. Die teksten zijn erg toegankelijk, op het vulgaire af, met dronkemansgejoel en schuine moppen. Dat kennen wij hier in Vlaanderen toch ook?
"Ik vond het jammer dat zo'n aards, herkenbaar werk zo zelden buiten de exclusiviteit van het concertcircuit geraakte. Het is in staat om erg veel mensen aan te spreken - zoals De noces intussen heeft bewezen."
Niet alle zangers van De noces hebben een klassiek profiel.
"Technische perfectie is hier van ondergeschikt belang. Les noces is een bruut werk, het mag niet te afgeborsteld klinken. Ik heb gezocht naar zangers die bereid zijn om hun borststem te gebruiken, zodat je die Slavische klankkleur krijgt. Meestal gaat men voor een koor op zoek naar een eenheid. Ik wilde net dat deze groep zou zijn als een glasraam in de kerk: allemaal afzonderlijke stukjes met hun eigen klank, een mozaïek van muziek.
"Of een vlecht - het vlechten van het haar is in het ballet een belangrijk symbool, maar ook in zijn compositie is Stravinsky zo te werk gegaan. De ene stem neemt het over van de andere, totdat alle stemmen met elkaar vervlochten zijn."
Hoe hebt u met de zangers gewerkt?
"Les noces is geschreven voor een groot koor, vier solisten, vier pianisten en vijf slagwerkers. Het is geen gemakkelijke partituur: ze heeft iets mechanisch. De zangers moeten razend strak zingen, ze functioneren als metronoom voor SPECTRA. Om hen te helpen heb ik een partituur van danspassen gemaakt. We hebben Les noces al dansend ingestudeerd, en dat hoor je. Deze muziek mag niet vanuit het intellect vertrekken, ze moet vibreren vanuit het lijf, via het instinct. Stravinsky vraagt om fysieke overgave. Zonder die overgave verliest Les noces zijn uitbundige kleur."
Denoces, vanavond om 20.30u, vrijdag en zaterdag om 15u en 20.30u in de loods NMBS, Oostende, www.theateraanzee.be, www.walpurgis.be