IJs rond Noordpool gesmolten tegen 2050
Over minder dan veertig jaar, zestig jaar vroeger dan voorspeld, is het zeeijs op de noordpool 's zomers weg. Dat meldt het nieuwe VN-klimaatrapport. De mammoetstudie is nog niet vrijgegeven maar sceptici poken het debat nu al op. 'De rookmachines draaien op volle toeren.'
In 2007 concludeerden 's werelds beste klimaatwetenschappers in een VN-rapport dat de Arctische ijsmassa "tegen het einde van de 21ste eeuw" zou verdwijnen in de zomermaanden. Vandaag blijkt dat schepen vóór het midden van de eeuw al door een ijsvrije noordpool kunnen varen als de CO2-uitstoot niet afneemt. En dat doet ze niet, integendeel.
Het VN-klimaatpanel, een kransje van ruim 800 klimaatwetenschappers, maakt zijn nieuwste stand van zaken over de opwarming van de aarde volgende week bekend in Stockholm. De voorspellingen over het zeeijs zijn aartsmoeilijk en van wereldbelang.
Permafrost
Verdwijnt het Arctische zomerijs, dan verliest het klimaatsysteem een cruciale afkoelende factor. Tegelijkertijd zien Arctische grootmachten als Rusland er een economische opportuniteit in om vaarroutes gevoelig in te korten. Begin augustus zette een Chinees schip koers naar Rotterdam via de Noordpool.
Maar wanneer ook het permafrost, de diepere bevroren lagen, op den duur aftakelt omdat het zeeijs de warmte niet meer terugkaatst, komen enorme hoeveelheden methaangas, een broeikasgas 23 keer krachtiger dan CO2, vrij. Onlangs is berekend dat aan maar één enkele opstoot van methaangas uit de smeltende Arctische permafrost onder de Oost-Siberische Zee een prijskaartje van 45.000 miljard euro hangt.
Met de verscherpte bevinding over het noordpoolijs zet het VN-klimaatpanel regeringen aan sneller in te grijpen. De voorspelling gaat ook in tegen kortzichtige bevindingen op jaarbasis. Zo verdween het zomerijs vorig jaar bijna volledig, terwijl dat dit jaar niet zo was. Klimaatsceptici zien daar dan meteen een bewijs in dat het allemaal wel meevalt. Die conclusie klopt niet, omdat de opwarming van de aarde een traag maar moeilijk te keren proces is, zoals een tanker die één richting uitvaart.
Klimatoloog Thierry Fichefet (Université Catholique de Louvain), een van de auteurs van het nieuwe rapport, merkt dat in zijn onderzoek. "Wanneer de CO2-uitstoot alleen al blijft wat ze nu is, verdwijnt het zomerijs ten laatste tussen 2040 en 2060. We hebben liefst vijftig modellen getest om dat te berekenen. Door die los te laten op de huidige ijsevoluties, zien we wat de beste zijn en daarmee voorspellen we op langere termijn."
Nog in het nieuwe rapport staan, in vergelijking met de vorige versie, fiksere bevindingen over de zeespiegel en over de impact van de mens op de opwarming. Vandaag zijn er betere inzichten in hoe de ijskappen op Groenland en de Noordpool de zeespiegelstijging beïnvloeden. Dat bevestigt glacioloog Philippe Huybrechts (VUB). "De metingen zijn preciezer." Blijft de uitstoot toenemen zoals nu, dan stijgt de zeespiegel volgens de kladversie tussen 29 en 82 centimeter tegen het einde van de eeuw, een hogere schatting dan de 18 tot 59 centimeter in het vorige rapport.
De tweehonderd regeringen van het VN-klimaatpanel moeten het eens raken over de conclusies. "Er zal gebakkeleid worden, vooral over het zinnetje dat de mens 95 tot 100 procent verantwoordelijk is voor de opwarming van de aarde", zegt Huybrechts. "In 2007 was dat nog 90 procent, in 2001 66 en in 1995 50 procent. De bewijzen zijn steeds sterker."
Ondertussen zien klimaatsceptici in gelekte elementen net aanwijzingen dat het allemaal wel meevalt. Australische, Britse en Amerikaanse media melden dat het nieuwe rapport concludeert dat de aarde de laatste zestig jaar "maar half zoveel is opgewarmd als in 2007 is beweerd". Bij nader inzien blijkt dat het verschil tussen beide rapporten over de opwarming maar 0,01 graden Celsius is.
Ommezwaai
Een andere kritiek slaat op de temperatuursstijging. In de kladversie staat dat de temperatuur tegen einde deze eeuw tussen 1 en 5 graden kan stijgen. Het laagste scenario van één graad ligt onder dat van 2007, omdat de auteurs rekening wilden houden met een radicale politieke ommezwaai waarbij we in 2070 nul CO2 uitstoten.
Laatste heikel punt is de zogenaamde 'pauze' in de opwarming. Sinds de industriële revolutie is er een opwarming met 0,8 graden. De laatste vijftien jaar loopt dat proces trager, ondanks een toenemende broeikasgasuitstoot. "Uiteraard wijzen de klimaatwetenschappers daarop. Maar vijftien jaar is niet lang in klimaattermen. Over een veel langere periode is er duidelijk opwarming. Bovendien weten we dat een deel van de opwarming diep in de oceanen opgeslagen wordt", zegt Huybrechts.