Zwarte man met GROTE MOND
The Sellout, een satire over de huidige complexe rassenverhoudingen in de Verenigde Staten, leverde Paul Beatty als eerste Amerikaan ooit de traditioneel Britse Man Booker Prize op. En dat terwijl de auteur eigenlijk geen satire wou schrijven.
"This may be hard to believe, coming from a black man, but I've never stolen anything." Met die gewaagde openingszin trapt Paul Beatty The Sellout op gang, zijn tragikomische roman over racisme waarmee hij deze week als eerste Amerikaan de prestigieuze Man Booker Prize won. De prijs wordt al sinds 1969 uitgedeeld, maar is slechts drie jaar geleden opengesteld voor auteurs buiten het Britse Gemenebest.
Beatty is weliswaar geen typisch Amerikaanse schrijver. Zijn terugkerende thema's, waaronder ras en racisme, zijn zware kost, maar zowel in zijn poëzie als in zijn romans verkent hij ze met een lichtvoetigheid die hem wegleidt van de beklemmende Great American Novel.
Hersenloze idioten
Zijn aanpak oogst succes. In een tijd waarin satire wordt gezien als een dood literair genre, werd zijn vierde boek The Sellout door critici geprezen als een van de belangrijkste romans van de afgelopen jaren - in hoofdzaak omwille van de satire. Nochtans is dat niet hoe Beatty zijn werk ziet. "Dat zou mij beperken als auteur", vertelde hij aan The Paris Review. "Een ongemakkelijk onderwerp op tafel gooien en bespotten, maakt er nog geen satire van. Het is een label dat te snel wordt opgeworpen. Ik vind The Sellout in elk geval niet satirisch. Ik snap het wel, want het is bij momenten een komisch boek. Maar het afdoen als satire staat een ernstig gesprek over de kern van het verhaal in de weg."
The Sellout toont een wereld vol outsiders die stuurloos schipperen tussen de Amerikaanse en Afrikaanse cultuur. Het boek volgt een zwarte verteller die in de zoektocht naar zijn identiteit zijn woonplaats Dickens, een desolate Californische stad, opnieuw probeert op te bouwen. Maar zonder dat hij het zelf beseft, herintroduceert hij segregatie en uiteindelijk ook slavernij.
Die synopsis klinkt mogelijk als zo'n typische Great American Novel - bijna een echo van To Kill a Mockingbird van Harper Lee. Alleen is de manier waarop Beatty de gebeurtenissen beschrijft ongebruikelijk. Hij noemt de burgerrechtenbeweging hersenloze idioten en scheldt minderheden de huid vol in expliciete bewoordingen. Het resultaat is een boek dat je - zeker in de VS - niet zomaar op de trein durft te lezen, uit vrees dat iemand over je schouder meeleest en vijftien keer per pagina 'filthy nigger' ziet staan.
Darth Vader
The Sellout gaat over de invloed van eeuwen rassenhaat in de VS op het land vandaag - een land dat in 2016 nog steeds met een groot discriminatieprobleem zit en waar de Black Lives Matter-protesten de afgelopen jaren steeds luider zijn beginnen klinken. Zo onwaarschijnlijk is de plot van The Sellout dus niet. In een post-alleswereld is het gemakkelijk om te zeggen dat racisme niet meer bestaat of geen invloed meer heeft. Maar Paul Beatty weet dat het weegt op de identiteit van veel zwarten. "Some-times I wish Darth Vader had been my father", verzucht de verteller in het boek. "I'd have been better off. I wouldn't have a right hand, but I definitely wouldn't have the burden of being black. (...) Plus, I'm left-handed."
Je vraagt je af of je wel mag lachen met dit soort passages. Het is donkere humor over een bittere realiteit. Net dat maakt het thema racisme heel toegankelijk. The Sellout pakt je in met foute grappen en grove praat. Maar het laat je achter met heel wat vragen over onze maatschappij. Net daarom verdient Beatty zijn prijs - satire of niet.
The Sellout, Farrar, Straus and Giroux, 304 p.