Leven van de wind

Twee weken geleden in Kopenhagen: een ouderwets zeilschip wordt de oude haven binnengetrokken met sleepboten. Het schip legt aan voor sterren- restaurant Noma en de bemanning begint wijnvaten en -kisten uit te laden. Dit is Tres Hombres: een emissievrij vrachtschip dat duurzame producten op een even duurzame manier transporteert.

"We werken al drie jaar samen met Tres Hombres", aldus Mads Kleppe, hoofdsommelier van Noma. "Elke zomer brengen ze ons vanuit Frankrijk een paar duizend flessen biologische, biodynamische en natuurwijn. Ik ben een groot voorstander van wijnvervoer over zee. Wegtransport is veel bruter. De wijnkisten worden ruw behandeld. En als de vrachtwagen 's nachts stilstaat, valt het koelsysteem uit. Resultaat: hevige temperatuurschommelingen. In een schip legt de wijn een veel relaxtere tocht af. En dat proef je. Regelmatig vergelijk ik twee exact dezelfde flessen wijn: eentje die met Tres Hombres naar hier kwam en eentje uit de vrachtwagen. Door het transport verschillen de wijnen enorm van elkaar. De wijnen die verscheept worden, hebben meer diepte en complexiteit. Ik experimenteer ook graag met het vervoer. In plaats van in het ruim, zetten we vorig jaar een vat chenin blanc uit de Loire op het scheepsdek. Tijdens de tocht van Brest naar Kopenhagen overgoot de bemanning het vat twee keer per dag met zout water om de wijn koel te houden. Het vat staat nu al een jaar in onze kelder. Onlangs proefde ik een slokje. De wijn had een opvallend zilte smaak. Erg interessant. Naast de positieve effecten op de wijn, kiezen we bij Noma ook bewust voor deze duurzame vorm van transport die ons milieu niet vervuilt."

Noma behoort samen met enkele andere leveranciers en restaurateurs tot de pioniers van de zeilende vrachtvaart. Tres Hombres, een Nederlands schip, is nu bijna vijf jaar in de vaart. Het is wereldmarktleider, ook omdat er amper zeilende handelsschepen zijn. Maar daar zal de komende jaren zeker verandering in komen, pleiten de mannen van Tres Hombres: "Zeilende vrachtvaart is onze enige optie voor de toekomst. De motorvracht zoals die nu bestaat, is onhoudbaar." Tres Hombres doet zijn uiterste best om de rest van de wereld daarvan te overtuigen. Het schip heeft dus ook een duidelijke ambassadeursfunctie. Ze verkopen ook hun eigen rum, koffie en wijn onder de naam Tres Hombres.

Ritme van de zee

Aan boord van Tres Hombres werken vijf vaste bemanningsleden, onder wie Amaury Knudde (28) uit Wenduine. Sinds hij vorig jaar aan boord ging, maakte hij al een paar grote tochten, waaronder de acht maanden lange route door het Caribisch gebied: "De aanpak van Tres Hombres is tamelijk extreem. We zijn volledig afhankelijk van de wind. Tres Hombres is gebouwd voor de Atlantische Oceaan, waar het eigenlijk altijd waait. Maar afgelopen week voeren we van Schotland naar Engeland en was er geen zuchtje wind. Dan dobberen we op de stroming of gaan we voor anker en wachten we op betere wind. Maar het kan ook anders: op weg naar Schotland belandden we in een orkaan met een windsnelheid van 40 knopen (zo'n 75 km/u, red.). Gelukkig is Tres Hombres een veilig schip. Als je op tijd je zeilen neerhaalt, is er niets aan de hand", vertelt Amaury stoer vanop Tres Hombres. Het schip ligt voor de kust van Engeland voor anker. Daags erna zal het de haven binnengaan. "We vervoeren vaak rum en wijn, maar als we zeilen, drinkt niemand. De sfeer aan boord mag dan los zijn, iedereen is heel geconcentreerd. Maar als we aankomen op onze bestemming kraken we steevast een flesje rum. Of dat nu om vier uur 's nachts of vier uur 's namiddags is." Dat Amaury voor een zeeleven zou kiezen, leek voor de hand te liggen. Hij is van de kust en zijn vader is strandredder. Toch duurde het tot zijn twintigste voor hij het zeilvirus te pakken kreeg. "Toen begon ik te zeilen op grotere Belgische schepen zoals de Rupel en de Antwerp Flyer. Ik was bij de betere zeilers en wilde ermee doorgaan. Zo belandde ik op Nederlandse zeilende charterschepen en vorig jaar op de Tres Hombres. Een nieuwe wereld die voor me openging. Ik ben een groot natuurliefhebber en ik geloof in een duurzame toekomst. Op een vervuilend cargoschip of op een baggerboot werken, zou ik niet zien zitten. Dat druist in tegen mijn principes."

Tres Hombres vaart 24 uur per dag, 7 dagen per week. Aan boord zijn twee teams die om de beurt zes uur de wacht houden. "Zo heeft iedereen tijdens zijn shift sowieso een zonsopgang of zonsondergang. Dat blijft een magisch moment op zee. Net als de wolkenspektakels en de dieren die je hier ziet, zoals vliegende vissen. Het leven op zee is fantastisch. Je bent weg van alle drukte en alle onbelangrijke zaken die mensen op het land superbelangrijk vinden. Het leven is hier primitief. Er is geen douche, geen koelkast en geen diepvries. Laat staan internet of bereik met je gsm. Maar zo besef je wat er echt belangrijk is in het leven: familie, vrienden, mooie natuur en een job die je graag doet. We leven op het ritme van de zee. Met Tres Hombres maakte ik mijn eerste oversteek van de Atlantische Oceaan. Alle jongeren zouden zo'n tocht moeten meemaken. Je ontmoet veel nieuwe mensen. De crew is internationaal en Engels is de voertaal. Zo'n reis is bovendien ontzettend leerzaam. Dat horen we ook van de ouders. Die zijn verbaasd dat zoon of dochter spontaan het bed opmaakt thuis." Meezeilen is niet voor watjes. Op Tres Hombres is alles handwerk. Als er zeilen bijgezet of neergehaald moeten worden, betekent dat in de masten klimmen. Hoogte: zo'n 24 meter. Ook het anker en alle vracht moeten op spierkracht binnengehaald worden.

Verstekeling met een idee

Van A naar B zonder CO2, dat is de slogan van Tres Hombres. Het schip vervoert 35 ton vracht zonder ecologische voetafdruk. De handelsroutes leiden niet alleen van Frankrijk naar Denemarken, maar ook naar exotische oorden zoals de Azoren, de Dominicaanse Republiek, Trinidad & Tobago en Kaapverdië. Daar pikt de bemanning lokale en biologische fairtradeproducten op zoals cacaobonen, rum en koffie, die vervolgens naar West-Europa vertrekken. "Wij vervoeren louter streekgebonden goederen: producten die alleen op die specifieke plaats gemaakt kunnen worden dankzij het klimaat of de cultuur. Spullen uit lagelonenlanden die we evengoed bij ons kunnen produceren, laden we niet in", aldus Jorne Langelaan (34), een van de drie initiatiefnemers van Tres Hombres. Langelaan is een echte zeebonk. Hij groeide op in een koopvaardijfamilie en vaart al sinds zijn twaalfde. "Onze filosofie is simpel: negentig procent van het huidige transport is overbodig. Nagenoeg alles wat we dagelijks nodig hebben, kunnen we zelf produceren. Maar dat is duurder dan het uit te besteden aan lagelonenlanden en te verschepen. We moeten naar een maatschappij waarin we minder consumeren en meer in harmonie leven met de natuur. Maar dat impliceert een zeer radicale denkomslag."

Tres Hombres is een ideologisch project. Het plan ontstond bijna 15 jaar geleden tijdens een oversteek van de Atlantische Oceaan. "In 2000 belandde ik per toeval, als een verstekeling eigenlijk, op de Bark Europa: een honderd jaar oude driemaster", vertelt Langelaan enthousiast. "In één maand tijd zeilden we de oceaan over. Op onze tocht langs de klassieke scheepvaartroutes passeerden veel rokende, stinkende en lawaaierige containerschepen. Het contrast met ons geruisloze schip was opvallend. Tijdens die reis sloot ik een pact met twee andere bemanningsleden, Andreas Lancker en Arjen van der Veen. Samen zouden we de zeilende handelsvaart weer tot leven wekken. Tres Hombres was geboren."

Maar pas in 2006 zouden ze de eerste stappen zetten. "Economisch en maatschappelijk was de tijd rijp: de olieprijzen stegen enorm en duurzaamheid won aan terrein. We richtten een stichting op en kochten een scheepsromp, een wrak eigenlijk. Samen met een team vrijwilligers bouwden we daarmee in 2,5 jaar de huidige Tres Hombres. Onze eerste tocht was in december 2009, naar de klimaattop in Kopenhagen."

Gezocht: klanten

Nu, vijf jaar later, is Tres Hombres een succes. De klantenkring breidt gevoelig uit, de omzet stijgt en het team maakt zelfs winst. Elk jaar maakt het schip een Europese tocht langs Portugal, Frankrijk, Groot-Brittannië en Scandinavië. En een Atlantische tocht, vaak via de Canarische en Kaapverdische eilanden naar Zuid-Amerika en vervolgens de Caraïben. Van daaruit gaat het weer terug naar Europa. Wie wil, kan voor korte of langere tijd meevaren op Tres Hombres. Langelaan: "Een manier om de boot deels te financieren. Maar zo kunnen we ook onze kennis over de zeilende vrachtvaart doorgeven. Dat is heel belangrijk om de toekomst te verzekeren."

Fair Transport, het bedrijf achter Tres Hombres, brengt in maart een tweede schip in de vaart, enkel voor Europese vracht. De Nordlys is 140 jaar oud en zal het oudste zeilende vrachtschip ter wereld zijn. "We gebruiken een eeuwenoude manier om schepen te financieren: de partenrederij. Zo werd de Tres Hombres opgedeeld in 500 parten van 1.250 euro. Binnenkort kunnen we zelfs dividend uitkeren aan onze investeerders. Voor de Nordlys - 300 parten van 1.000 euro - zoeken we momenteel nog geldschieters. Een aanrader voor wie zijn geld graag verantwoord investeert," aldus Langelaan. "We zoeken trouwens ook nog Belgische klanten: restaurants, importeurs en groothandels die op een duurzame manier hun inkopen willen verschepen. Of producenten die hun markt willen vergroten. Zo zijn we momenteel al in gesprek met De Struise Brouwers uit Oostvleteren."

In vier weken naar New York

Hoewel de bemanning van Tres Hombres dol is op traditie, kijkt ze ook vooruit. Sinds 2007 wordt gewerkt aan de Ecoliner: een schip honderd keer zo groot als de Tres Hombres. "Ons doel: een zeilend vrachtschip bouwen met dezelfde snelheid, betrouwbaarheid en vrachtprijs als een traditioneel motorschip. Waar Tres Hombres lowtech is, is de Ecoliner hightech. Dankzij een hele hoop software is een groot deel van de boot geautomatiseerd. Daardoor heeft de Ecoliner weinig bemanning nodig. Een interessant project, maar momenteel staat het even on hold omdat het eigenlijk indruist tegen onze filosofie. Lage vrachtprijzen stimuleren export, overconsumptie en globalisering. Terwijl wij juist pleiten voor meer lokale productie en minder transport."

Daarom focust het trio momenteel op een ander project: de Clipper schepen. Op zo'n boot kan 500 ton vracht, maar ze is ook bedoeld voor passagiers. Met die Clippers zouden lijndiensten opgezet kunnen worden: schepen die op vaste tijdstippen uitvaren en verschillende havens aandoen. Er zouden drie lijnen komen: een trans-Atlantische, een trans-Pacifische en eentje die de twee verbindt. "We merken dat meer en meer mensen niet meer willen vliegen, omdat de impact op het milieu zo ongelooflijk groot is. Maar toch willen ze graag op zakenreis naar New York of op vakantie naar de Caraïben. Met onze Clippers wordt het mogelijk om daar comfortabel en emissievrij heen te reizen. Je bent natuurlijk wel een stuk langer onderweg. Reken op vier à vijf weken naar Amerika. Maar dat is geen verloren tijd. Op zee ben je eindelijk verlost van alle beslommeringen van het landleven. Het ideale moment om eindelijk eens dat boek te schrijven waarvan je al zo lang droomt."

fairtransport.eu