Barbecueën, een oerinstinct
Dit weekend wordt het bloedheet, en dat betekent dat we weer en masse vlees op een grill zullen roosteren. Maar barbecueën is niet zomaar samen vlees bakken buiten. Het is het oerritueel dat onze moderne menselijkheid het best illustreert, én waar we meer dan ooit naar snakken.
Het is een vertrouwd beeld: het is heet en dus moet er gebraden worden. Niet alleen op de strandstoel in de zon, maar ook en vooral op de barbecue in de tuin. Plotseling is er die onweerstaanbare drang, ook bij buren en vrienden. En dus maken we de roosters schoon, blinken we de grijptangen op en slaan we onbeschaamd briketten of houtskool, speciaal gekruid vlees, dito sauzen en drank in. Want iedereen weet: een bijeenkomst mét 'bbq' is nooit hetzelfde als eentje zonder.
Daarop volgt een specifiek patroon dat zich bij andere zomerse onderonsjes niet voordoet: mannen, zelfs types waarvan je het niet verwacht, gaan aan de slag met 'het vlees' en 'het vuur', ook al is dat laatste elektrisch of op gas. Bloedserieus worden bouten en burgers hapklaar gebraden. Vrouwen snijden verderop groenten. Zelfs de meest geëmancipeerden onder ons voegen zich probleemloos naar die oerklassieke rolverdeling.
En we vinden het allemaal steeds geweldiger. Sinds kort klagen niet alleen de horeca en de landbouwers als de zomer nat is, ook de 'barbecue-industrie' doet dat. Vroeger was die er niet, maar vandaag de dag zijn er barbecuestellen, accessoires, vlees- en sausassortimenten, wedstrijden, bbq-kookboeken van bbq-wereldkampioenen en bbq-aanbiedingen bij de vleet.
Bijeenkomst in stamverband
Consumentenpsycholoog Herman Konings ziet vier verklaringen voor die oprukkende barbecuewoede. De eerste is zeer banaal: het is dankzij de nieuwste toestellen veel makkelijker geworden. Je hoeft niet meer te zeulen met kolen en een uur te wachten tot het vuur heet is.
De drie overige verklaringen hebben allemaal te maken met de manieren waarop we vandaag leven, werken, consumeren en met elkaar omgaan. Hoe 'moderner' we worden, hoe meer we het oeroude bakritueel nodig hebben.
Zo zijn er Twitter, Facebook, sms. "Onze contacten verlopen meer via virtuele weg. Leuk, maar daardoor is de nood nog groter om als tegenwicht onze vrienden en familie in het echt te zien. Samen buiten vlees braden is het ideale tegengif voor onze inspanningen om elkaar via schermen te verstaan", zegt Konings.
Voordeel van die speeltjes is dat je heel snel je vrienden kunt uitnodigen. Voor een barbecue, bijvoorbeeld. Konings: "Alleen of met het gezin cocoonen is uit. Vriendschap is een grote trend, onder andere omdat het klassieke gezin verdwijnt en we niet meer gelovig zijn. We hebben ook minder tijd door de hoge werkdruk. Mensen komen daarom meer samen in 'stamverband', om elkaar af en toe en het liefst met zoveel mogelijk te treffen. Vakantiehuizen worden vaker aan verscheidene gezinnen en vrienden dan aan één gezin verhuurd. Een barbecue is een minder dure manier om toch dat ontspannen 'stamgevoel' te beleven."
Nog een factor die ons naar de barbecue lokt is de 'revival-trend'. "De babyboomers vandaag hebben die ingezet. Ze willen niet zoals hun ouders vervallen in het 'vroeger-was-alles-beter-patroon', maar hebben moeite met de steeds complexere, digitale realiteit. Die paradox uit zich in de hippe revival van spullen, muziek, mode uit de jaren zestig en zeventig. De onderstroom is dat we te midden van alle drukke nieuwigheid snakken naar wat eenvoudig, natuurlijk, bekend en dus deugddoend is, om even de illusie te hebben dat het leven simpel is. In de tuin een lapje vlees bakken voor vrienden hoort daar absoluut bij."
Ten slotte verklaart ook de huidige kookgekte, op zich een gevolg van de crisis, de opmars van de barbecue. Konings: "De talloze kookprogramma's hebben ervoor gezorgd dat meer mensen hebben leren koken. Maar die trend betekent stress. Zeker vandaag moet het allemaal verfijnd en perfect zijn. Het is neurotisch competitief. Wie wil 'koken' voor de vrienden maar toch even die stress wil vermijden, heeft in de barbecue een perfecte bondgenoot."
Cruciale stap
De typische rollenpatronen bij een barbecue zijn volgens Konings eveneens te wijten aan een relatief recent fenomeen. "De grenzen tussen mannen en vrouwen vervagen, op alle mogelijke vlakken. Daaraan tijdelijk ontsnappen en als zachtaardige, zorgende vader eens de macho uithangen bij het vuur is een soort uitlaatklep."
Maar buiten vlees braden is er niet alleen op gericht de moderne mens wat op adem te laten komen. Uit onderzoek van evolutionair psycholoog Richard Wrangham blijkt dat de oermens veranderde in het prototype van de moderne mens op het moment dat hij vlees begon te braden. Dat moet zo'n 1,8 miljoen jaar geleden geweest zijn. Hoewel we de barbecue vandaag associëren met de woeste holenmens, was vlees op vuur braden de cruciale stap die de aapmens in fysiek en sociaal opzicht veranderde in een mens, zo stelt de onderzoeker in zijn boek Catching Fire: How Cooking Made us Human.
Zo blijkt dat we door eten te bereiden fijnere kaken en tanden kregen, waardoor het aapachtige uiterlijk verdween. Bovendien was het een manier om sneller meer calorieën binnen te spelen, waardoor minder tijd ging naar jagen, kauwen en verteren. Onze ingewanden werden kleiner en dat had een directe impact op de groei van ons brein, dat groter werd. Er was meer tijd en energie om na te denken en uitvindingen te doen.
Uit vergelijkingen met onze nauwste verwanten de chimpansees, die absoluut niet graag voedsel delen en ongeduldig zijn rond een pot eten, maakt Wrangham ook op dat eten delen met naasten en geduld oefenen - eigenschappen die cruciaal waren voor de ontwikkeling van de mens - ontstaan zijn door voedsel op een vuur te koken. Koken bleek bijzonder interessant voor ons lichaam en onze tijdsindeling, maar om het tot een succes te maken, móést de mens het werk wel verdelen tussen zij die braadden, kookten en bakten, en zij die het eten afschermden voor iets ongeduldiger individuen.
Als dat scenario zich dit weekend in uw tuin afspeelt, dan weet u: het zit er bij de mens in gebakken.