Europa, het comebackcontinent

Paul Krugman bekritiseert de Amerikaanse clichés over het oude continent

Paul Krugman is hoogleraar economie aan de universiteit van Princeton (VS) en columnist bij 'The New York Times'.

Vandaag wil ik het hebben over een veel bespotte deelnemer in de presidentsrace die een verrassende comeback maakt, een comeback die veel van de conventionele kennis over de Amerikaanse politiek ter discussie stelt. Nee, ik heb het niet over een politicus. Ik heb het over de economie - vooral de Europese economie, die volgens vele Amerikanen moe en versleten is maar sinds kort verbazend veel vitaliteit toont.

Waarom moeten Amerikanen bezig zijn met de Europese economie? Wel, om te beginnen is die enorm. Het bruto binnenlands product van de Europese Unie is ongeveer vergelijkbaar met dat van de Verenigde Staten; de euro is bijna even belangrijk als de dollar als wereldwijd betaalmiddel; en het beheer van het financiële wereldsysteem wordt om praktische redenen gelijk verdeeld tussen de Europese Centrale Bank en de Federal Reserve.

Maar er is nog iets: het is belangrijk klaar te zien in de Europese economie omdat de zogenaamde gebreken van die economie een belangrijke rol spelen in het Amerikaanse politieke discours, gewoonlijk als een excuus voor de onzekerheden en onrechtvaardigheden in onze eigen samenleving.

Heeft Hillary Clinton bijvoorbeeld een plan om de miljoenen Amerikanen te helpen die geen ziekteverzekering hebben? "Ze haalt haar inspiratie bij de Europese bureaucratieën", sneert Mitt Romney.

Worden toplui in het Amerikaanse zakenleven misschien overbetaald? Volgens een dossier in Times vindt Michael Jensen, een professor-emeritus van Harvards Graduate School of Business, wiens theorieën mee de weg baanden voor de gigantische lonen, de overdaad "een aanvaardbare prijs die we betalen voor een Amerikaanse economie die volgens hem Japan en Europa overvleugelt qua groei en welvaart".

Verhaaltjes over een zieltogend Europa zijn in feite echter schromelijk overdreven. Het klopt dat Europa heel wat problemen heeft gehad in de vorige generatie. Halverwege de jaren zeventig ging het oude continent een lange periode van moeizame jobcreatie in, die scherp contrasteerde met de gezwinde banengroei in de Verenigde Staten.

In de jaren negentig hinkte Europa achterop tegenover Amerika wat de introductie van nieuwe technologieën betrof. In 1997 bijvoorbeeld had minder dan 15 procent van de Franse huizen een computer, en was minder dan 1 procent verbonden met het internet.

Maar dat was toen. Sinds 2000 groeit de werkgelegenheid eigenlijk een beetje sneller in Europa dan in de Verenigde Staten. En aangezien Europa een tragere bevolkingsgroei heeft, resulteert dat in een substantiële verhoging van het percentage actieve Europeanen met een baan, terwijl de verhouding tewerkstelling-bevolking in Amerika zelfs gedaald is.

Meer in het bijzonder is in de voornaamste actieve jaren, tussen 25 en 54, de grote kloof tussen de Europese en Amerikaanse tewerkstellingsgraad die een paar decennia geleden bestond bijna volledig verdwenen. Als u denkt dat Europa een oord is waar hopen gezonde volwassenen thuis zitten en uitkeringen in ontvangst nemen, dan vergist u zich ten zeerste.

Europa's internetachterstand is ook iets van het verleden. Het inbelinternet van de jaren negentig werd gedomineerd door de Verenigde Staten. Maar toen het inbelsysteem plaats moest ruimen voor breedband heeft Europa meer dan gelijke tred gehouden. Het aantal breedbandverbindingen per honderd mensen in de vijftien landen van de EU die al lid waren voor de uitbreiding van 2004 is lichtjes hoger dan in de VS, en de verbindingen in Europa zijn zowel substantieel sneller als substantieel goedkoper dan die bij ons.

Ik wil het goede nieuws niet overdrijven. Europa heeft nog altijd vele economische problemen. Maar wie niet? Feit is dat de Europese economie er een pak beter uitziet - zowel in absolute termen als in vergelijking met onze economie - dan tien jaar geleden.

Wat zit er achter de comeback van Europa? Het is een gecompliceerd verhaal, waarbij waarschijnlijk een combinatie van deregulering (waardoor de banen zijn toegenomen) en slimme regulering speelt. Een van de voornaamste redenen voor het breedbandsucces in Europa is dat vele regeringen in tegenstelling tot de Amerikaanse regulator concurrentie aangemoedigd hebben, waardoor telefoon- en kabelmaatschappijen onmogelijk de toegang tot de breedband konden monopoliseren.

Wat de Europese landen zeker niet hebben gedaan is hun sterke sociale vangnetten ontmantelen. Iedereen heeft recht op gezondheidszorg. En hetzelfde geldt voor andere programma's die gezinnen in nood helpen, die er mee voor zorgen dat de Europeanen gespaard blijven van de extreme armoede die in dit land maar al te gewoon is. Dat kost allemaal geld - ook al besteden de Europese landen veel minder aan gezondheidszorg dan wij - en de belastingen zijn in Europa dan ook erg hoog naar Amerikaanse maatstaven.

Kortom: Europa blijft een soort superregeringsoord. En daarom is het zo belangrijk om het echte verhaal van de Europese economie te kennen.

Volgens de antioverheidsideologie die het politieke debat in de VS overheerst, zijn lage belastingen en een zwak sociaal vangnet essentieel om welvaart te creëren. Probeer iets meer zekerheid te brengen in het bestaan van de Amerikaan, krijgen we te horen, en de economie verschrompelt - zoals ze zogezegd in Europa heeft gedaan.

Maar de volgende keer dat een politicus u nog eens bang probeert te maken voor de Europese boeman, hou dan dit voor ogen: de Europese economie doet het eigenlijk behoorlijk goed dezer dagen, ook al int ze veel meer belastingen en geeft ze veel meer uit dan zelfs de wildste ambities van de Amerikaanse progressieven tot doel stellen.