Topambtenaren zitten helemaal klem
‘Wij zitten in een reglementair keurslijf dat door de regering van lopende zaken wat strakker wordt aangetrokken.’ De federale topambtenaren zijn aan handen en voeten gebonden door eindeloos veel regels en controles, wat hen zwaar frustreert. Vier getuigenissen uit het absurde land der overheidsdiensten.
“Het geeft een rompslomp van jewelste, die ‘lopende zaken’”, zucht Monique De Knop, de voorzitter van de federale overheidsdienst (FOD) Binnenlandse Zaken. “Werkelijk elke beslissing moet goedgekeurd worden door de ministerraad. Of het nu gaat over geld voor de informatica, het wagenpark, het onderhoud of de catering, alles wordt binnenstebuiten gekeerd. Nochtans heb ik nog nooit mijn kredieten overschreden.” Opleidingen krijgen hun subsidies niet, brandweerwagens kunnen niet worden aangekocht, nieuwe politiezones bestaan alleen op papier. “Wij zitten klem voor onze nieuwe én onze lopende projecten”, gaat De Knop verder. “Wij lopen enorm veel vertraging op in de uitbetalingen aan onze leveranciers én onze klanten. Nog even en we zullen boetes moeten betalen.”
Grote projecten gaan de koelkast in of worden in fases uitgevoerd. “Het is echt kunst- en vliegwerk om alles rond te krijgen”, zegt Dirk Cuypers, voorzitter van de FOD Volksgezondheid. “De normale gang van zaken stokt. Wij kunnen gewoon niet meer doorwerken.”
Maar niet alleen het gebrek aan centen stoort de overheidsmanagers. Even vervelend zijn de honderden benoemingen die uitblijven. Twee weken geleden schreven ze er al een brandbrief over naar de regering. “De overheid riskeert dat ze jonge en valabele mensen zal verliezen”, zegt Regis Massant, voorzitter ad interim van de FOD Economie. “Ik moet wachten op de aanstelling van een ICT-manager, wat echt dramatisch is voor mijn dienst”, vult Dirk Cuypers, de voorzitter van de FOD Volksgezondheid aan. “Die niet-benoemingen kunnen dodelijk zijn voor onze werking.”
De frustraties gaan dieper dan de restricties die de regering in lopende zaken moet volgen. “Ga maar na, geen enkele regel van het ‘deugdelijk bestuur’ wordt toegepast in de federale overheid”, tackelt Frank Van Massenhove, voorzitter van de FOD Sociale Zekerheid. “De regering van lopende zaken maakt het allemaal nog ingewikkelder, maar dat is niet de essentie”, beaamt Massant. “De controles op de FOD’s zijn al veel langer te veel gericht op de dagelijkse werking en te weinig op de echte resultaten”, zegt Massant.
“Wij zijn managers, maar eigenlijk hebben wij niks te zeggen”, haakt De Knop in. “Er zijn zoveel mensen die over mijn schouder meekijken en zeggen wat ik moet doen. Ik ben zeker bereid om verantwoording af te leggen, maar als de Inspectie van Financiën in mijn plaats beslist over mijn medewerkers, wie leidt er dan dit departement? Ik of die satellieten? Op het einde ben ik wel altijd de verantwoordelijke. Zij niet.”
Zo is er de grote kloof tussen de goedkeuring van de personeels- en budgetplannen. “Vaak zitten daar 6 à 8 maanden tussen”, meent Cuypers. “Aan het einde van het jaar keurt de regering het budget goed, maar pas in de zomer van het jaar erna volgt het groen licht voor het bijbehorend personeelsplan. Zo’n systeem is onwerkzaam.” De FOD Volksgezondheid haalt ook veel internationale projecten binnen, inclusief budgetten, maar die worden geblokkeerd ‘door overijverige inspecteurs van de Inspectie Financiën’. “Die overcontrole leidt tot immobilisme”, vat Cuypers samen.
“Zo blijf je bestendig bezig met rapporten schrijven en uitleggen waarom je wat doet”, besluit De Knop. “De regering moet ons meer armslag geven. Anders kunnen wij gewoon geen impact hebben, geen vat krijgen op ons eigenlijke werk. Wij moeten ons constant verantwoorden, maar kunnen niet autonoom beslissen. Mocht ik minder controles krijgen, dan zou ik heus niet uit de band springen. Ik werk voor de burgers, niet voor mezelf. Ik probeer ervoor te zorgen dat deze frustraties mij niet overmeesteren. Dat mag ik de 5.300 mensen die ik leid, niet aandoen. Maar makkelijk is het niet.”