Mossad in Brussel: meer fantasie dan werkelijkheid

De stoffelijke resten van Emanuel (54) en Mira (53) Riva zijn maandag overgebracht naar Tel Aviv, waar gisteren ook de begrafenis plaatsvond.

Bronnen in de Israëlische pers waren het die als eersten aangaven dat Mira ooit voor de buitenlandse inlichtingendienst Mossad heeft gewerkt. Op een webpagina van de Israëlische ambassade in Berlijn figureert 'Frau Miriam Riva' als attaché. Een inlichtingenagente zou Riva echter niet geweest zijn. Net als haar man was ze boekhoudster, en meer dan een administratieve functie zou ze voor de Mossad niet vervuld hebben. "Ze was Mata Hari niet", schrijft ook journalist Amir Oren, die zich in de krant Haaretz - voorzichtig - afvraagt of de Riva's mogelijk een weloverwogen doelwit waren - en of een andere dienst, pakweg de Iraanse, hen in het vizier had.

Ook Mira's man Emanuel moet op zeker ogenblik met de Mossad in contact hebben gestaan. Richard Silverstein, van de in veiligheidszaken gespecialiseerde blog Tikun Olam ('Herstel voor iedereen'), stelt dat hij destijds voor het Israëlische overheidsagentschap Nativ aan de slag was, dat Russische en Oost-Europese Joden aanmoedigt om naar Israël te migreren, hun 'aliyah' te doen. Tijdens de Koude Oorlog had Nativ een directe lijn met de Mossad.

Anno 2014 woonden de Riva's met hun beide dochters in Tel Aviv, waar Emanuel voor Binnenlandse Zaken werkte. Volgens zijn entourage was het stel "heel hecht, charmant, discreet en intelligent".

Strategisch doelwit

Gisteren schreef deze krant dat ook Israëlische experts zich inmiddels over het onderzoek naar de terreurdaad buigen.

Volgens Claude Moniquet van het European Strategic Intelligence and Security Center (ESISC) is dat een gebruikelijke procedure, en wil een en ander niet per se zeggen dat ook de Mossad op de zaak zit.

"Als hier een Amerikaans staatsburger was omgekomen, dan zou de FBI haar medewerking hebben aangeboden. Doordat een van de slachtoffers de Franse nationaliteit bezit, worden ook de Franse autoriteiten bij het onderzoek betrokken. Het gaat dus om een klassieke procedure."

En neen, denkt Moniquet, het echtpaar Riva was geen strategisch doelwit op zich.

"Duizenden Israëli's werken voor de Mossad, waarom zouden deze beide mensen uitgerekend geviseerd moeten zijn? Goed, zij werkte een tijdje in Berlijn, een stad waar de Iraanse inlichtingendiensten nogal actief zijn, maar ze was wel niet operationeel bezig. En gesteld dat een buitenlandse dienst haar of hen had willen elimineren, dan hadden ze het toch properder aangepakt? En bijvoorbeeld hun hotelkamer als locatie uitgekozen?"

Andere veiligheidsbronnen, die liever anoniem blijven, bevestigen: "De slachtoffers bevonden zich op de foute plaats en op het verkeerde tijdstip. Dat is vermoedelijk de tragische werkelijkheid."

Schimmige oorlog

Amir Oren meent nochtans een argument te hebben. De videobeelden laten uitschijnen dat de moordenaar een professional is, "alsof hier een rekening moest worden vereffend. Niet door een moord op twee boekhouders, veeleer als een gevecht in een schimmige oorlog. Misschien was er een verkeerde identificatie van de beoogde slachtoffers in het spel."

Moniquet: "Het punt is vooral dat, zodra de naam Mossad valt, de fantasmen vrijspel krijgen. De slagkracht van de Israëlische dienst wordt een beetje overdreven. Ik zou haar bijvoorbeeld niet tot de top vijf van meest performante diensten ter wereld rekenen. De Mossad is uiterst goed in de regio Midden-Oosten, voor alles wat met onder meer Iran, de Hezbollah of Hamas te maken heeft. Maar tippen aan de Britse of VS-inlichtingendiensten kan ze niet."

Overigens: ook de Mossad ging al duchtig de mist in. In 1973, in het Noorse stadje Lillehammer, bracht de dienst per abuis Ahmed Bushiki om, een Marokkaanse kelner. Zijn belagers hadden hem verward met Ali Hassan Salameh, de leider van de Palestijnse Zwarte September-beweging. En ja, ook vanuit Brussel maakte de Mossad destijds jacht op echte en vermeende PLO'ers.