Eerste tekenen Alzheimer al zichtbaar op je achttiende
Aan de hersenen van twintigers is al te zien of ze Alzheimer zullen krijgen. 'In de toekomst scannen we iedereen preventief voor Alzheimer zoals we dat nu doen voor hartziektes', zegt moleculair bioloog Bart De Strooper (KUL).
De ziekte Alzheimer zet zich ongemerkt veel eerder in gang dan patiënten en hun omgeving zouden vermoeden. Voor het eerst zijn onderzoekers erin geslaagd de eerste tekenen van de aandoening op te sporen bij mensen jonger dan 26. Hun hersenen sterven ongemerkt al af. Maar doorgaans is het pas nadat een voldoende grote hoeveelheid hersencellen zijn afgestorven dat de symptomen, zoals geheugenverlies, zich laten zien.
In sommige hersengebieden moet al twintig procent van de hersencellen verloren zijn gegaan voordat de betrokkene iets merkt. Sommige artsen zeggen dat patiënten al een vijfde van hun hersencapaciteit kwijt zijn voor ze medische hulp inroepen. Maar de therapie dan opstarten is rijkelijk laat en dus minder doeltreffend.
Genmutatie
De vorsers van het Banner Alzheimer's Institute in Arizona bestudeerden 24 mensen van dezelfde Colombiaanse familie die belast is met genetische overerving van Alzheimer. Bij hen is het zeker dat ze de aandoening op latere leeftijd zullen krijgen. Daardoor vormen ze een perfecte onderzoeksgroep. Na hun veertigste levensjaar krijgen ze af te rekenen met de eerste tekenen van Alzheimer en tegen hun 75ste is de ziekte zogoed als zeker volledig aanwezig. De oorzaak is een specifieke genmutatie.
Uit het onderzoek blijkt nu dat de hersenen van mensen uit die familie tussen 18 en 26 jaar al opmerkelijke verschillen vertonen in vergelijking met de hersenen van leeftijdsgenoten zonder de mutatie. Zo is de hersenactiviteit in de hippocampus en in de parahippocampus groter bij de deelnemers met de genmutatie dan bij de controlegroep. Ook heeft de eerste groep al minder grijze hersenmassa.
Daarnaast blijkt het gehalte aan beta-amyloïde, een eiwit in het vocht dat de hersenen en het ruggenmerg omhult, al opmerkelijk hoger. De verminderde activiteit in bepaalde hersengebieden compenseren de jonge hersenen bovendien in andere hersengebieden. "Bij wie jong is, is dat nog perfect mogelijk", zegt professor Bart De Strooper.
Het onderzoek toont daarmee aan dat de eerste signalen al veel vroeger op te pikken zijn dan aanvankelijk gedacht. De mentale aftakeling in de onderzochte groep begint op 45, maar de tekenen zijn al zichtbaar op 18 jaar. Volgens onderzoekers kunnen de bevindingen inzicht geven in de ontwikkeling van Alzheimer.
Alzheimertest
De Strooper noemt het onderzoek, gepubliceerd in het vakblad The Lancet Neurology, van groot belang. "Meer en meer onderzoek wijst in de richting van preventief op te sporen signalen. Dat betekent dat we op den duur ook preventief zullen kunnen behandelen. Het beta-amyloïde-gehalte is een perfecte merker die artsen kunnen opsporen bij groepen die meer risico lopen. De kans is groot dat medicijnen die de cognitieve achteruitgang tegengaan op jongere leeftijd beter aanslaan", zegt De Strooper.
Het zou De Strooper niet verbazen dat op den duur de meeste mensen aan een Alzheimertest worden onderworpen. "Vergelijk het met hartziekten. Controle van de cholesterolwaarden en andere indicatoren is nu standaard bij de brede bevolking. Met biochemische tests en hersenscans zouden ook de risico's op Alzheimer kunnen worden gezien. Een behandeling die goed op tijd is zal dan de grootste schade kunnen voorkomen. Het is wachten op een goed medicijn, maar mogelijk werken bestaande middelen die men test al wanneer ze preventief worden toegediend. Dat moet verder onderzoek nu uitwijzen."
Andere experts bevestigen dat de resulaten laten zien hoe Alzheimer een aandoening is die zich langzaam opbouwt, wat de kans op een tijdige en doeltreffende behandeling in principe groter maakt dan verhoopt.