Direct naar artikelinhoud

Haantjesgedrag in de Wetstraat

Ik kan sneller fietsen, riep Alexander De Croo. Ik kan sneller lopen, riep Bart De Wever. Een loopwedstrijd als politieke peiling. En de vrouwen? Die lachen ermee en ploeteren lustig voort. Of hoe iedereen wint bij haantjesgedrag in de Wetstraat. Lotte Beckers

Zaterdag is het zover: half mannelijk Vlaanderen mag zich dan eindelijk de pleuris fietsen in de Ronde van Vlaanderen voor Wielertoeristen. Onder de 16.000 deelnemers die hopen de eindmeet te halen: federaal pensioenminister Alexander De Croo (Open Vld). Sterker nog, de man heeft ambitie. "Vorig jaar kon ik niet in het wiel van Kris Peeters blijven. Dit jaar ga ik ervoor zorgen dat hij mijn achterwiel ziet", liet hij optekenen in Het Nieuwsblad.

In januari was het de beurt aan Antwerps burgemeester De Wever (N-VA) om zich te laten verleiden tot boude uitspraken: "Bij de Ten Miles ga ik voor een scherpe tijd. En dan finish ik misschien wel voor Kris Peeters." Daar moest die laatste eens goed mee lachen - minister-president Peeters (CD&V) heeft al een marathon achter de kiezen - en De Wever heeft inmiddels zijn staart weer ingetrokken. Maar niet zonder en plein public een duik te nemen in het ijskoude openluchtzwembad in Deurne.

De haantjes werden prompt door Vlaams minister Freya Van den Bossche (sp.a), te kijk gezet. "Nounou. Nog even en ze doen een wedstrijdje om 't er verst plassen", tweette ze. Het haantjesgedrag manifesteert zich volgens Van den Bossche niet zozeer aan de vergadertafel, daar moet iedereen (M/V) zijn mannetje staan. "Het is die sportieve competitie die me het meest verbaast. Ze hopen wellicht dat fysieke kracht en gezondheid als metafoor kunnen dienen voor daadkracht. Alsof loopwedstrijden kleine politieke peilingen zijn. Je ziet het evengoed als een politicus staat te blinken op het podium van een of andere sportwedstrijd: ze mikken op die associatie met diegene die het eerst over de meet kwam. Ik ben sneller dan jij, het idee doet me een beetje lachen. Ik ben best sportief, en ook Hilde Crevits sport veel. Maar nog nooit heb ik de behoefte gevoeld om te zeggen 'en nu gaan we om ter snelst een kilometer zwemmen'."

Nochtans, die arme mannen kunnen er niets aan doen. De pikorde belangt ons allen aan, alleen werkt het bij mannen helemaal anders dan bij vrouwen, zegt gedragsbioloog Marc Nelissen (UA). "Grofweg: mannen hebben een egoïstische dominantiedrang en willen zelf vooruit, eventueel mits wat hulp. Bij vrouwen is die drang socialer: ze willen met het hele team of bedrijf vooruit."

Dat heeft natuurlijk te maken met die oeroude rolpatronen. Mannen op jacht hebben nu eenmaal nood aan duidelijke afspraken en hiërarchie, terwijl de vrouwen in de grot veeleer samen en op gelijke voet de boel beredderen.

Als de wereld een mesthoop is, dan is de man de haan die daar per se bovenop moet gaan staan, beaamt neuropsychiater Theo Compernolle, die managers begeleidt. "Mannen accepteren dat ook van elkaar. Ik zie dat ook tijdens mijn opleidingen: ze kunnen stevig met elkaar discussiëren, het lijkt soms bijna agressief. Maar een half uur later zitten ze wel samen aan de bar."

Bij vrouwen schijnt dat evenwel anders te verlopen, subtieler ook. "Als er een kip op de mesthoop kruipt, zullen de andere kippen haar snel weer naar de begane grond halen. Vrouwen nemen hun vrouwelijke baas wel serieus tijdens de vergadering, maar aan de koffie-automaat zullen ze haar complimenteren met haar kapsel of jurk. 'We zijn toch allemaal vrouwen onder elkaar', is daarbij de achterliggende boodschap. Het zijn spelletjes waarvan mannelijke collega's het bestaan niet eens vermoeden."

Alfamannetjes

Maar terug naar die mannen. Van den Bossche heeft het bij het rechte eind, zegt Nelissen. Natuurlijk willen De Croo en co. het alfamannetje zijn. "Ze halen een bepaalde status uit hun politieke functie, maar onbewust willen ze op alle vlakken een goede leider zijn. Dat kan op wel duizend manieren: door je goed te kleden, of aan sport te doen. En als Kris Peeters dan op zijn fiets kruipt, dan krijgen die andere mannen onbewust het signaal dat ze moeten opletten. Want Peeters spijkert op dat moment zijn status bij, terwijl zij in de zetel zitten. Of neem nu Marc Eyskens en zijn schilderijen: onbewust geeft hij daarmee het signaal dat hij iemand is die veel kan."

Liesbeth Dillen heeft een topcarrière bij Ikea achter de rug, vandaag begeleidt ze met haar bedrijf 'She works with women' vrouwen die de carrièreladder opklimmen. "Ik herinner het me nog goed: als ik me ergens moest voorstellen, dan volstond het niet om te zeggen: 'Ik ben Liesbeth Dillen van Ikea.' Mannen vonden dat niet duidelijk genoeg. Nee, hoe groot was mijn turn-over? Hoeveel mensen had ik onder mij? Wat was mijn ranking binnen het bedrijf?" Vroeger, zegt Dillen, had de man die al om acht uur 's ochtends een conference call achter de kiezen had, de sterkste spieren. Daarna ging het er om wie het golfballetje het verst kon meppen. Tegenwoordig is diegene die nog voor het werk de meeste kilometers heeft gelopen, de grote man.

"Als er twee sociale trends vandaag de plak zwaaien, dan zijn het wel kokkerellen en sporten, en in beide gevallen vertonen mannen profileringsdrang. Ik hoor bedrijfsleiders vaak zeggen dat ze iets moeten gaan doen waarmee mensen zich kunnen identificeren, politici willen dan weer die brede laag kiezers aanspreken. En dus gaan ze marathons lopen, of fietsen ze om het snelst de Mont Ventoux op." En dan is de olympische gedachte niet langer van tel, winnen is hier wel degelijk belangrijker dan deelnemen. "Het leiderschap, waarvan ze vinden dat het in hen zit, moet er uit komen. Ze doen niet zomaar mee, ze willen zich uitdrukkelijk profileren. Je zag dat vroeger ook al, op van die survivalweekends voor bedrijven. Het moest steeds verder gaan. Als een vrouw zich dan toch publiek moet vertonen, is het doel belangrijker dan de aandacht."

Machismo

En het publiek, dat knikt goedkeurend als beate bewonderaars? Comeva publiceerde in 2009 nog een studie dat machismo niet aanslaat bij vrouwelijke kiezers. Ze verkiezen inhoud boven macht en zijn vragende partij voor meer feminiene waarden in de politiek. Maar laat u vooral niet vangen. Volgens Nelissen zijn we allemaal vatbaar voor de grote, sterke man. "Rationeel gezien kun je wel denken dat sportiviteit niets te maken heeft met de job, maar uiteindelijk gebruiken we onze rationele kant amper 2 procent van de dag. En dat geldt voor vrouwen even goed als voor mannen. Dus ja, sneller fietsen dan je politieke concurrent is een goede strategie."

En als Kris Peeters tijdens een speech een appelflauwte krijgt, zoals hem vorige week overkwam in Canada, laat de alfaman dan een steek vallen? "Ja, toch wel. Op zo'n moment toont hij zich zwak, en is het duidelijk dat hij maar gewoon is, zoals u en ik. Wellicht maken veel toplui zo'n inzinking mee, maar slagen ze erin dat weg te moffelen. Hetzelfde verhaal toen Peeters de Aconcagua zou beklimmen met astmapatiënten, maar moest opgeven omdat hij last had van hoogteziekte. De impact daarvan is klein, maar het speelt wel degelijk. Het lijkt misschien ridicuul dat we verwachten dat politici supermensen zijn, maar we zijn nu eenmaal geen rationele wezens. Zo kun je ook perfect voorspellen dat knappe mannen meer stemmen halen."

Compernolle: "Al duizenden jaren zijn we zo geprogrammeerd, dat draai je niet makkelijk terug. Haantjesgedrag kan nuttig zijn voor een bedrijf, en het wordt veelal geapprecieerd. Vaak zijn het de meest extraverte haantjes die het schoppen tot absolute topman, terwijl meer introverte mensen soms betere managers zijn. Bovendien: vrouwen verkiezen misschien een betrouwbare man om een gezin mee te stichten, maar ze worden verliefd op macho's. Daar bestaat mooi onderzoek over, over de ideale kaaklijn en zo. Het is niet anders dan de pauw met zijn mooie veren." Een hoop vrouwen zijn ook groot geworden in een bedrijfscultuur waarbij haantjesgedrag beloond werd, stipt Dillen ook nog aan. "Het is een symbool van goed leiderschap."

Maar waar ligt dan de grens? Wanneer wordt haantjesgedrag ronduit ridicuul? "Iemand als Vladimir Poetin gaat daar heel ver in", vindt Van den Bossche. "Als hij zich in bloot bovenlijf laat fotograferen terwijl hij vist of op een paard zit, dan is dat toch belachelijk?" Dan nog, reageert Compernolle. "In ons land moet je het natuurlijk iets subtieler aanpakken, maar het is een universeel fenomeen. Ik ben net terug uit China, en daar draait het om het duurste horloge of de dikste auto."

We mogen dus wel lachen met Poetin en zijn paard, Berlusconi met zijn haarimplantaten of kleine Sarkozy met zijn hakjes, onbewust dringt de boodschap toch door. Zolang de link met leiderschap er maar is. Nelissen diept een fout voorbeeld op: "Herinner je je die beelden van Jean-Luc Dehaene op zo'n rodeostier? 'Let the beast go!', riep hij, maar het plaatje klopte niet. Dat idee van sterkte strookte op dat moment niet bepaald met zijn fysiek."

Armworstelen

Nog opvallend: terwijl de mannen zich uitsloofden in een partijtje armworstelen, konden de vrouwen niet genoeg benadrukken dat ze boven dat soort onzin staan. Staatssecretaris Maggie De Block (Open Vld), afgelopen maandag in deze krant, over de tweestrijd De Wever-Peeters: "Daar doe ik niet aan mee. Dat is een spelletje: wie kan het rapste lopen, wie kan in het koudste water zwemmen... Ik doe mijn werk en daarmee basta. Ze doen maar. Pffft." Haar partijgenote Fientje Moerman deed er op twitter nog een schep bovenop: "Peeters vs. De Croo in de wielerkoers: terwijl Maggie werkt..."

Slimme zet, meent Nelissen. Want vrouwen hoeven helemaal niet te ijsberen of snel te fietsen. "Die vrouwen weten ook wel dat zo'n haantjesgedrag voor hen niet werkt. Mochten vrouwelijke politici zich mee in dat opbod storten, dan gaan ze in tegen de heersende verwachtingen, en tonen ze zich net geen goede leider. Net zoals vrouwen er niet komen met jeugdigheid en een fris snoetje: in leidinggevende functies verwacht men net oudere, mature mensen." Hoe vrouwen dan kunnen scoren? "Gewoon hun job goed doen."

Dillen gaat nog een stap verder. Wat haar betreft, is dat haantjesgedrag geen lang leven meer beschoren. "Dat spierballengerol is echt iets van de vorige eeuw. Er is een duidelijke switch aan de gang, waardoor vrouwen ook hardop kunnen zeggen dat ze niet meedoen aan dat opbod. Waarden als authenticiteit en nonconformisme zullen steeds vaker de boventoon halen, waardoor vrouwen de ruimte krijgen om samen te spelen."

Fientje Moerman @FientjeMoerman 'Peeters vs. De Croo in de wielerkoers: terwijl Maggie werkt...'

Freya Van den Bossche@freyabos

'Nounou. Nog even en

ze doen een wedstrijdje

om 't er verst plassen'