'Van mij mag er in België morgen court tv komen'

Veel heeft het niet gescheeld of Kris Luyckx was vandaag cafébaas. Van café De Tramstatie in Broechem, bij Ranst. Dat was het volkscafé en duivenmelkerslokaal van vader Luyckx. "Ik ben grootgebracht tussen de mensen in het café. Ik heb daar veel geleerd, zoals: joviaal en respectvol omgaan met iedereen. Dat is heel belangrijk, ook in de job die ik vandaag doe: niet oordelen over de miserieverhalen die ik voor me krijg. Oordelen, dat is voor de rechter."

Luyckx denkt met veel nostalgie terug aan zijn kinderjaren in het café. "Als kleine jongen ging ik altijd met papa naar Anderlecht kijken, samen met de brouwer van Belle-Vue die tickets had. Ik heb nog in het oude houten stadion van Anderlecht gestaan. Ik herinner me dat nog vaag maar weet wel nog goed dat ik na de match gewoon in de auto lag te slapen, terwijl die mannen pinten waren gaan pakken. Ik ga overigens nog altijd naar Anderlecht kijken."

Terwijl hij het zegt wandelt de boomlange Luyckx langs de stapels dossiers die tegen alle wanden van zijn kantoor aan de Amerikalei liggen. "Het is te klein geworden", zegt Luyckx. "We zitten volop in een verhuizing: we nemen er een verdieping bij. Sinds 1999 ben ik hier vennoot. In het begin waren we met drie advocaten en twee parttime-medewerkers. Nu bestaat onze associatie uit 22 medewerkers, onder wie veertien advocaten. We hebben net nog twee nieuwe mensen aangenomen."

Minder goed vergaat het voorlopig zijn politieke carrière. Bij de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen was Luyckx het gezicht van de verjonging voor Open Vld in Antwerpen. Hij kreeg 664 voorkeurstemmen. Vandaag is Luyckx bestuurder van de Antwerpse Open Vld. Terwijl hij in een niet zo ver verleden nog nationaal politiek secretaris was en twee jaar zetelde in de Antwerpse gemeenteraad. "Dat is genoeg geweest. Ik ben dankbaar dat ik die kans heb gekregen."

De voorbije twee maanden zat Luyckx bijna dagelijks in het nieuws. Eerst vijf weken op het proces-Kim De Gelder. De dag nadat die levenslang kreeg, begon de saga van Dimitri Bon- tinck, de Antwerpse vader die zijn geradicaliseerde zoon Jejoen (18) ging zoeken in Syrië. Maandag gaf vader Bontinck een persconferentie. Hij zei dat hij heel 'close' was geweest. Tot op amper enkele meters van zijn zoon. Maar hij had Jejoen zelf niet gezien of gehoord, vertelde hij.

Daags na die persconferentie ging het in de krant echter vooral over het verleden van vader Bontinck. Bleek dat hij voor de strafrechter had gestaan wegens partnergeweld.

Mensen redeneren nu: niet moeilijk dat Jejoen vertrok naar Syrië. Hij liep weg van de problemen thuis.

(blaast) "Ach, dat populistische gekwaak. Dat is zo typisch in Vlaanderen: what goes up, must come down. Dimitri Bontinck heeft de voorbije weken heel wat bewondering gekregen. Dat stak sommigen blijkbaar de ogen uit. Het is duidelijk dat ze hem wilden pakken door die informatie te lekken. Alleen: het doet er in deze niet veel toe."

Hoezo? Vader Bontinck stond terecht voor opzettelijke slagen en verwondingen aan zijn echtgenote. Een kind dat zoiets meemaakt, draagt dat mee.

"Klopt, maar hij kreeg opschorting van uitspraak: hij kreeg geen straf. Plus: dat vonnis dateert al van 5 oktober 2009, de feiten al van 9 september 2007. Die dag was er een echtelijke ruzie tussen vader Bontinck en zijn Nigeriaanse echtgenote. De politie kwam eraan te pas. Zijn vrouw legde toen een verklaring af. Het traditionele verhaal: jaloezie. Duwen en trekken, maar geen zware fysieke letsels. Achteraf heeft ze haar klacht ingetrokken. Ik herinner me zelfs dat ze op de zitting aanwezig was om hem te steunen. En dus niet als slachtoffer.

"Jejoen was op het ogenblik van die feiten twaalf of dertien jaar. Ik snap niet dat mensen nu redeneren dat Jejoen in Syrië is gaan vechten omdat het zoveel jaar eerder thuis niet snor zat. Overigens: ze zijn pas jaren later gescheiden en hebben vandaag een goede verstandhouding. Ik zeg wel eens: het is stil waar het niet waait. Als advocaat treed ik ook geregeld op in echtscheidingszaken: als alle kinderen radicaliseren als in hun gezinnen partnergeweld of psychologisch geweld wordt ge- bruikt, dan waren onze scholen allang leeg. Dat Jejoen radicaliseerde door die thuissituatie, is veel te kort door de bocht."

Intussen loopt er wel ook al een nieuwe strafklacht tegen vader Bontinck.

(met uitgestreken gezicht) "Inderdaad, maar dat gaat over feiten van vorig jaar en is nog in onderzoek door de onderzoeksrechter. Ik kan daar dus niets over zeggen."

Volgens onze informatie was er op een hotelkamer in Antwerpen een incident tussen vader Bontinck en de dochter van een rechter.

"Ik herhaal: het onderzoek loopt nog. Ik geef enkel mee dat da- der en slachtoffer al zijn samengebracht in het kader van herstelbemiddeling. Er wordt aan een oplossing gewerkt. Door die feiten is hij wel ontslagen op de griffie waar hij werkte."

Had u als advocaat - met al die gegevens in uw achterhoofd - niet moeten zien aankomen dat vader Bontinck na weken van aanbidding en heldenverhalen de boemerang in zijn gezicht zou terugkrijgen?

"Ik voelde dat ook wel. Ik had contacten met journalisten die me zeiden dat ze daarover getipt waren. Toen Dimitri terug was uit Syrië zag ik op de vooravond van zijn persconferentie een tweet passeren om te vragen wie zich eindelijk eens zou bezighouden met het onsmakelijke gerechtelijke verleden van Dimitri Bontinck. Dan weet je dat zoiets kan gebeuren."

Zocht hij ook niet te veel de media op? Dimitri Bontinck was nog niet in Syrië of de kranten stonden al vol van de wanhopige vader die onderweg was om zijn vechtende zoon te zoeken. Hij kondigde zijn zoektocht ook op voorhand aan op tv.

"Ik ben ook maar op het laatste moment ingelicht over zijn vertrek. Ik wist ook niet met wie hij zou gaan. Een week voordien had ik hem het hele plan afgeraden. Wat zou hij daar in godsnaam gaan doen? En plots was hij dan weg. Twee dagen later kwam een Nederlandse journalist dat te weten. Dimitri en zijn team waren toen net in Turkije hun oversteek naar Syrië aan het voorbereiden. Het hek was van de dam."

Was zijn missie daardoor niet tot mislukken gedoemd?

"Onderschat niet wat Dimitri Bontinck heeft gedaan, hè. Hij heeft die plek wel degelijk gevonden. Intussen weten we zeker dat vader Bontinck al na twee dagen Syrië op de juiste plek was. Hij heeft alles geprobeerd en uitgespeeld. Zelfs dat Jejoen vader wordt van een tweeling."

Pardon?

"Vlak voor Jejoen vertrok naar Syrië heeft hij hier een religieus huwelijk afgesloten met een vrouw die ongeveer tweemaal zo oud is en al kinderen heeft uit een eerdere relatie. Ze verwacht een tweeling van Jejoen. Het was zij die vader Bontinck liet weten dat Jejoen tegen zijn zin werd vastgehouden in Syrië.

"Vader Bontinck loopt met dat verhaal niet te koop. Maar dat maakt het voor hem wél zo emotioneel: hij wil ook dat die tweeling een vader heeft als ze geboren worden. Hij wil niet dat ze tegen zijn kleinkinderen moeten zeggen dat hun vader sneuvelde in Syrië. Dimitri heeft dat gebruikt tegen de gezagsdragers in Syrië. Maar voor hen maakte dat geen verschil."

Intussen spreekt Bontinck al over een boek en over een nieuwe geheime missie naar Syrië die hij op Facebook aankondigde. Zou hij niet beter zwijgen om zijn slaagkansen te verhogen?

"Misschien wel. Maar ik zie hem nog niet meteen vertrekken. Ik vroeg hem: met wie ga je deze keer? Hij zei: met special forces. Ik heb hem gezegd dat dat niet realistisch is."

Is Dimitri Bontinck niet gewoon mediageil?

"Ik meen van niet. Om te beginnen heeft hij de media niet zelf opgezocht. Bovendien had zonder al die aandacht niemand na drie weken nog geweten dat hij daar zat. Na een tijdje zag hij de media ook als een 'verzekering': er zouden vragen komen als hem ineens iets overkwam."

En u meester, bent u mediageil?

(recht zijn rug en kucht) "Jef Vermassen vindt ook van zichzelf dat hij niet mediageil is, terwijl alle andere advocaten vinden van wel. Ik krijg die verwijten ook: dat ik te veel op tv kom. Maar so what? Kijk, ik zat vorige week met Dimitri Bontinck in Terzake en in Pauw & Witteman, terwijl ik echt wel iets beters te doen heb. Maar hij wilde per se dat ik meeging. Om naast hem te zitten en tegen zijn been te schoppen als hij domme dingen zei. Maar het klopt dat ik in dit dossier heel open heb gecommuniceerd. Omdat het mijn cliënt en de zaak diende."

Maar bent u nu zelf mediageil: ja of neen?

(ontwijkt de vraag) "De media zijn een heel bokkig paard dat je op een bepaald moment moet proberen te bestieren. En je kiest daar ook niet voor. Als je als strafpleiter op een bepaald niveau bent gekomen, word je ook gevráágd door de media."

Kijkt u achteraf naar uw tussenkomsten op tv?

"Nu niet meer, vroeger wel. Om te kijken wat beter kan. Want het kan altijd beter. Met de media communiceren is een vak. Het is ook een onderdeel van onze taak. Jonge advocaten krijgen wel communicatievaardigheden gedoceerd, maar daar leren ze alleen maar pleiten ín de zaal. Zet die mensen toch voor een camera! Ze zullen er ooit zeker mee worden geconfronteerd. Ik heb zelf mediatraining gevolgd. Een keer of drie."

Vandaag is het toch net de trend om afstand te houden van de media? Op grote processen zoals dat van Ronald Janssen en Kim De Gelder kregen de advocaten van hun stafhouder een soort mediaverbod zolang het proces liep.

"Ik noem dat struisvogeladvocatuur. Mijn visie staat lijnrecht tegenover die van de Orde van Vlaamse Balies en de stafhouders. Ik weet niet of dat met leeftijd te maken heeft. Mijn visie is heel simpel: we leven in een maatschappij waarin de media niet meer weg te denken zijn. Koppen justitie heeft eens een volledig assisenproces gefilmd. Het kan mij niet schelen dat ik sta te pleiten met drie camera's op mij gericht.

"Veel onbegrip voor justitie heeft te maken met het feit dat er te weinig wordt gecommuniceerd. En je kunt wel een justitiepaleis van tientallen miljoenen euro en met heel veel glas neerpoten om te zeggen dat justitie transparant is, maar wat baat dat als je de camera's buiten houdt? Toegang tot justitie moet in principe onbegrensd zijn. Waarom gaan we niet naar een soort court tv? Volgens mij is dat de enige en juiste manier."

En wat dan met de privacy?

"Vandaag bestaan er technieken genoeg om de privacy te respecteren. Welk bezwaar kan er zijn tegen het ophangen van een camera in de zittingszaal? Ik zou zeggen: hoera! Bepaalde actoren, zoals het Openbaar Ministerie en de rechters, zullen zich anders gaan gedragen omdat ze weten dat er een camera op hen gericht is. Laat ze maar beseffen dat ze op de vingers worden gekeken en dat er niets kan worden weggemoffeld.

"Op het proces-De Gelder was de Antwerpse stafhouder gelukkig inschikkelijk. Je verdedigt cliënten die soms liever uit beeld blijven of misschien wel in beeld willen komen maar niet welbespraakt zijn. Dan is het aan de advocaat om daar zijn cliënt te dienen."

Als uw naam valt, wordt in de media vaak gesproken in termen van 'een toppleiter'. Bent u dat?

"Strafpleiters zijn allemaal ego's. We zijn ook vaak tegenstrevers. Je moet een sterk ego hebben om in dit wereldje te functioneren, anders lopen ze over je heen. Maar of ik een toppleiter ben? Ik weet wat ik kan. Ik probeer op een goede manier resultaatgericht te werken. Er zijn heel wat advocaten die van zichzelf vinden dat ze een procedurepleiter zijn. Ze vinden dat een geuzennaam. Ik niet. Iedereen moet de procedure kennen en ze toepassen. Maar voor mij is ze geen doel. Het enige doel dat ik heb, is het resultaat voor de cliënt.

"Ik ben ook negen jaar plaatsvervangend rechter geweest op de rechtbank van eerste aanleg in Antwerpen. Ik ken de interne keuken. Het is niet omdat je dikke conclusies schrijft over procedures dat je de rechter die over jou moet oordelen gunstig stemt. Onlangs had ik een gesprek met een raadsheer die zei dat hij niet meer zo goed gezind is als hij een bepaalde procedurepleiter voor zich krijgt en zich telkens door zijn 150 bladzijden conclusies moet worstelen." (knipoogt)

Had u een voorbeeld onder de strafpleiters? Naar wie keek u op?

"In België heb ik nooit echt idolen gehad. Als ik naar iemand opkeek, was dat naar Robert Badinter, de Franse advocaat die ook minister van Justitie is geweest en in Frankrijk de doodstraf afschafte. Vanuit een bepaalde overtuiging aan politiek doen en de advocatuur beleven, ik denk dat dat de juiste instelling is. Wij tegen de overheid. Dit vak louter instappen omdat je je rekeningen moet betalen, dat is verkeerd.

"Argwaan jegens de overheid is trouwens ook mijn insteek geweest om aan politiek te doen."

Over politiek gesproken, naast advocaat bent u ook politiek actief voor Open Vld. Normaliter klagen advocaten louter over hoe politiek en justitie in het bijzonder werken.

"Ik heb zelf ook geklaagd over justitie. Vanuit die visie heb ik geprobeerd om op politiek vlak een aantal dingen te bereiken. Het is de directe weg. Ik heb daar ook al met Hans Rieder over gesproken. Ons doel is hetzelfde maar onze weg is anders, zei ik hem. Hij probeert via de rechtbank een maatschappelijk debat los te weken. Ik zoek het eerder in bewustmaking via politieke weg."

Wat moet volgens u op justitieel vlak het eerst worden aangepakt?

"Je zou een soort tabula rasa moeten krijgen voor vijf jaar. Dan heb je als minister voldoende tijd om iets op middellange termijn gedaan te krijgen. Ik vind wel dat Annemie Turtelboom in die heel korte periode al bijzonder veel op de rails heeft gezet. En ik zeg dat niet omdat ze 'mijn' minister is."

Maar het is ook uw Annemie die justitie à la tête du client invoerde. Zij zorgde ervoor dat Fouad Belkacem zijn zes maanden cel tot de laatste dag uitzat.

"Er is daar bij mijn weten niets illegaals gebeurd. Het is nog altijd een gunstmaatregel dat je maar een derde van je straf moet uitzitten. In het verleden zijn daar al processen over gevoerd. Met telkens hetzelfde resultaat: het is een gunst en geen automatisme. Politiek gezien begrijp ik dat men een statement heeft willen maken. Een minister van Justitie heeft ook de taak te waken over de veiligheid van de gemeenschap."

Maar wat als het uw cliënt was geweest, voor wie de minister een uitzondering maakte?

"Wat zou ik meer kunnen doen dan me daar heel boos over maken? Wellicht zou ik me even snel als de toppleiters Sven Mary en Walter Damen (advocaten van Belkacem, BJM) realiseren dat er geen speld tussen te krijgen was."

Hebt u niet de ambitie om ooit minister van Justitie te worden?

"Toen ik in de politiek stapte, heeft een minister van Staat me eens twee dingen gezegd. Dat ik me moest hoeden voor de media, en dat ik nooit mijn ambities mocht uitspreken omdat dat de beste manier is om ze onvervuld te krijgen. Dus ik zaldat ook niet doen." (lacht)

• 42 jaar

• Studeerde rechten aan de UFSIA (vandaag UA)

• Sinds 1994 aan de balie in Antwerpen

• Bekend van de rechtszaken rond Hans Van Themsche, Kim De Gelder, Vera Van Laer, AEL, Outlaws en Hells Angels

• Geeft op de rechercheschool in Brussel ondervragingstechnieken aan politiemensen om zich voor te bereiden op een getuigenverhoor voor assisen

• Vrije tijd: leest naar eigen zeggen te weinig, maar wel alles van de Peruviaanse schrijver Mario Vargas Llosa

• Was nationaal politiek secretaris van Open Vld en zetelde twee jaar als gemeenteraadslid in Antwerpen