Sidse Babett Knudsen

In de hoofden van journalisten wil de grens tussen feit en fictie al eens vervagen. Je moet het Sidse Babett Knudsen niet vertellen. Kreeg ze een euro voor elke reporter of presentator die haar als de echte premier van Denemarken behandelde - ja, we hebben het ook tegen u, Lieven Van Gils - dan was ze binnen. Helemaal onlogisch is dat niet. In het hyperverslavende Borgen (de 'Burcht', de bijnaam van het Deense politiek machtscentrum Christiansborg) zet Knudsen de politica op zo'n doorleefde manier neer, dat je je als kijker moeilijk kunt inbeelden dat Birgitte Nyborg níét bestaat.

Toch is het verschil tussen actrice en personage groot. Dat valt al op bij het handjesschudden. De grote zwarte ring om haar vinger, de skinny jeans om haar benen, de rondtollende kauwgum in haar mond: zo vrouwelijk als Birgitte Nyborg is, zo stoer is Sidse Babett Knudsen. Tot ze lacht. Dan stralen de ogen en krult de neus. Precies zoals ze dat bij Nyborg doen.

Knudsen is in het land om het derde en laatste seizoen van Borgen, vandaag exclusief in dvd-vorm bij De Morgen, te promoten. Serie 3 speelt zich tweeënhalf jaar na de gebeurtenissen in de vorige jaargang af en vertelt een compleet ander verhaal. Zo is - spoiler alert! - Birgitte Nyborg premier af en heeft haar voormalige spindoctor Kasper Juul zichzelf heruitgevonden als de presentator van een politiek opinieprogramma.

"Een eiland op zich", noemt de hoofdrolspeelster seizoen 3. "Ik zag het als een bonusronde. Van de eerste aflevering tot de laatste van de tweede jaargang maakt Birgitte een mooie, afgeronde evolutie door. Voor mij was het doek gevallen. Tot het voorstel kwam om er nog een seizoen bij te doen. Daar hadden de scenaristen en producers veel voor over. Het was an offer I couldn't refuse."

Niet dat de actrice zich zonder slag of stoot gewonnen gaf. "Ze hebben me in het project moeten sleuren. Ik wilde stoppen op een hoogtepunt. Dat leek me klassevol. Als we ooit met een derde seizoen zouden komen, zo zeiden de makers en ik tegen elkaar op een vergadering, dan zou het radicaal, ambitieus en compleet anders moeten zijn. Bovendien wilde ik het enkel doen als ik een andere kant van Birgitte zou ontdekken. Na die vergadering ging schrijver Adam Price naar huis met het idee dat hij een geniaal plan zou moeten bedenken om überhaupt met een derde seizoen te kunnen komen."

Tegen alle verwachtingen in kreeg het geniale plan vorm. Toen Price met het verhaal van seizoen 3 op de proppen kwam, kon Knudsen niet meer terug. "Adam had woord gehouden: Birgitte verkent inderdaad nieuw terrein. Ze is op zichzelf teruggeworpen. Alles wat ze had, is haar ontnomen. Ze moet zichzelf de vraag stellen waarvoor ze zich nog wil engageren en hoe ver ze in dat engagement wil gaan. Haar daden hebben nu enkel een weerslag op wie zij is. Niet op haar land of haar familie. Ben ik mezelf aan het belazeren of niet, dat is de enige vraag die ze zichzelf nog moet stellen. Het is een compleet ander perspectief. Bovendien: zonder mij geen Borgen (lacht)."

Exclusieve club

En dan te bedenken dat Knudsen lange tijd haar neus ophaalde voor televisie. Het medium was haar te breed, te democratisch. Nu is ze - ironie, o ironie - in zestien landen te zien, and counting. "Het was voor mij een grote stap om voor tv te werken en elke week de huizen van de mensen binnen te dringen. Zelf kijk ik nooit tv. Ik bekijk enkel series op dvd. Als ik ooit een rol op televisie zou aannemen, dan moest het wel om een uitzonderlijk personage gaan. Ik zou nooit opgedraven zijn als 'de mama'. Een premier: dát was een rol waar ik 'ja' op kon zeggen. Dat was once in a lifetime.

"Mijn grote liefde is de cinema. Film is magisch. Het idee alleen al dat mensen uit vrije wil geld betalen om in het donker te gaan zitten en naar een film te kijken die misschien helemaal niet is wat ze ervan verwachtten. In een tv-serie heeft elke scène zijn functie, bij een film kun je 25 minuten lang meegesleept worden door iets wat pas veel later duidelijk wordt. Of niet. Je moet je eigen puzzel leggen."

Lange tijd echter bleef Knudsens liefde voor film platonisch. Pas op haar 29ste debuteerde ze. In de comedy Let's Get Lost van Jonas Elmer was dat. Het leverde de actrice meteen de Robert Award en de Bodil Award op, de twee belangrijkste Deense filmprijzen. Twee jaar later sloeg ze dezelfde dubbelslag met haar rol in The One and Only van Susanne Bier, een gigantische hit in Denemarken. Bovendien speelde ze mee in Dogville: the Pilot, een vingeroefening voor de film waarmee Lars von Trier in 2003 hoge ogen gooide.

De weg naar succes verliep grillig, maar was wel voorbestemd. "Ik heb altijd al actrice willen worden. Er was niet één moment waarop ik heb beslist: ik word actrice. Als kind al kon ik genieten van goede acteerprestaties. Ik vond acteren waardevol. De generositeit ervan heeft me altijd aangesproken. Alleen dacht ik dat acteurs tot een exclusieve club behoorden. Ik zag ze al samen zitten in een kamer, beslissend over wie ze als lid zouden toelaten en wie niet. En voor dat lidmaatschap moest je keihard werken, zo stelde ik me voor. Ik zag me al aankloppen, smekend om toegelaten te worden. Misschien zelfs buitengegooid worden. Ik wist dat ik kon acteren. Ik wist alleen niet of ik ooit de club zou binnen raken."

Op haar 21ste trok Knudsen naar Parijs en deed toelatingsexamen bij een theaterschool. Zonder een woord Frans te spreken. Van lef gesproken. "Ik heb wel lef, ja", reageert de actrice, haast achteloos. "Nu ik ouder word, begrijp ik het parcours dat ik heb afgelegd steeds beter. Ik geloof niet in kunstscholen of artistieke opleidingen. Anderen kunnen je inspireren, maar ze kunnen je nooit leren acteren. Mijn tijd op die theaterschool in Frankrijk beschouw ik dan ook niet als mijn 'opleiding'."

De waarheid is prozaïscher, zo blijkt. "Ik was gewoon in Parijs om in Parijs te zijn en er wat rond te lummelen. Ik trok er niet naartoe om actrice te worden. Uit nieuwsgierigheid deed ik toelatingsexamen en tot mijn verbazing was ik geslaagd. Ik zag het als een soort flirt. Al bleek het feit dat ik geen Frans sprak, wel een zegen. Ik kon niet terugvallen op de taal, dus leerde ik met mijn lichaam te acteren. Energiek en dynamisch. Was ik in Denemarken gebleven, dan was ik in een louter psychologiserende en realistische speelstijl blijven hangen."

Omgekeerde wereld

Blijven hangen: het is niets voor Knudsen. Na haar theatercarrière in Frankrijk en haar filmsuccessen in Denemarken, had ze het tien jaar geleden opeens gehad met acteren. Dus trok ze naar New York. Om er als serveerster aan de slag te gaan. "Als actrice raak je het acteren af en toe beu. Dan moet je er even mee stoppen. Je moet erover waken dat je je gedrevenheid en verlangen niet verliest. Anders ben je als actrice niks waard. Toen ik naar New York trok, wilde ik echt serveerster worden. Ik hou van het dienstbare van de job en van het contact met de mensen. Alleen vond ik geen werk. Ik ging van bar naar bar om mijn diensten aan te bieden. 'Ik ben écht een serveerster', smeekte ik. 'Oké, hiervoor heb ik altijd als actrice gewerkt, maar eigenlijk wil ik mensen drankjes serveren.' (lacht) De omgekeerde wereld. Toen kreeg ik een filmaanbod vanuit Denemarken. Dus ben ik teruggekeerd."

Zeven jaar later zou ze als Birgitte Nyborg de wereld veroveren. Een veroveringstocht waar nu een eind aan komt. En zo is het goed, beklemtoont ze. "Ik heb nog nooit zo lang met hetzelfde personage geleefd. Na het tweede seizoen vond ik het moeilijk om afscheid te nemen van Birgitte. Nu niet meer. Ik heb het wel met haar gehad (lacht)."

Een rondje personage-analyse kan er nog wel af. Te beginnen met een klassieker: wat is Nyborgs belangrijkste drijfveer? Doet ze wat ze doet uit idealisme, of uit honger naar macht? Een eenduidig antwoord is er niet, ook niet voor Knudsen. "Birgitte heeft een missie. Dat staat buiten kijf. Alleen gaan idealisme en machtshonger bij haar op een vreemde manier samen. Puur is ze niet."

Ook met vuile handen echter kun je uitgroeien tot een feministisch icoon. Birgitte Nyborg immers toont dat het kan: tot in de hoogste regionen van de macht opklimmen en toch je vrouwelijkheid behouden. Al doet het woord 'feministisch icoon' de actrice zichtbaar huiveren. "Voor mij is ze gewoon een uitzonderlijk iemand met een uitzonderlijke carrière. Als actrice kon ik haar niet als een vertegenwoordigster van een of andere stroming zien. Ze moest van vlees en bloed zijn."

Toch geeft ze toe: bij feministes brengt haar personage iets teweeg. "Op de weg naar de macht wordt een vrouw een halve man, zo wil het cliché. Birgitte doet dat niet. Daar hebben de makers en ik van bij het begin over gewaakt. Ze blijft trouw aan haar vrouw-zijn en dat maakt haar een stuk interessanter. Ik heb me verdiept in de wereld van vrouwen met macht. Bekeek documentaires, las boeken. Dan pas merk je dat het cliché vaak klopt. Machtige vrouwen hebben vaak iets mannelijks. Ze geven geen terrein af zodra ze het veroverd hebben. Al heb je er ook andere. Net zoals je mannelijke leiders hebt die wat zachter zijn."

Door welke zachte vrouwen met macht ze zich dan wel liet inspireren? "Nog het meest door de vrouwen die aan Borgen meewerkten", luidt het simpele antwoord. "Tot in de hoogste regionen van de Deense openbare televisie vind je vrouwen. Zo is de producer van Borgen een vrouw. Een erg vrouwelijke bovendien, zelfs een beetje meisjesachtig. Dan komt ze naar me toe: 'O, Sidse, zo spannend allemaal!' Ze is schattig, maar soms vraag ik me ook af: beheer jij miljoenenbudgetten? (lacht) Maar ze gaat eerlijk met me om en dat is wat telt. Ze vertelt het gewoon als iets veel van me zal vergen of heel wat tijd zal vragen."

Intensief meedenken

Sterke vrouwen in de Deense tv-wereld: het onderwerp smeekt om een verwijzing naar Sofie Gråbøl, die in The Killing, die andere Deense succesreeks, de verbeten resercheur Sarah Lund speelt. Knudsen is goed met haar bevriend, al zag ze nog geen minuut van de serie. "Sofie en ik praten niet zo veel over de rollen die we vertolken, maar professioneel hebben we wel één ding gemeen. We redeneren nooit: mijn personage doet dit omdat ze een vrouw is. Ik denk ook niet: 'Joepie, ik mag een interessante vrouw spelen!' Nee, ik denk: 'Joepie, ik mag de premier spelen!' Je mag niet vergeten dat Sofie en ik niet uit het niets komen. In de jaren negentig heeft de Dogmabeweging een grote invloed gehad op onze generatie acteurs en actrices. Mijn eerste rol heb ik zelf geschreven, al improviserend. Buitenlandse collega's schrikken er altijd van hoeveel wij als acteurs in de pap te brokken hebben."

Knudsen verbond haar professionele lot dan ook niet zomaar aan de makers van Borgen. Van bij het begin eiste ze de nodige macht over haar personage op. "Toen ik in de serie stapte, waren er nog maar twee afleveringen uitgeschreven. Op basis daarvan moest ik beslissen of ik twee seizoenen lang mee zou doen. Dat vond ik beangstigend. Niemand kon me garanderen dat we twee seizoenen lang kwaliteit zouden brengen. Daarom wilde ik kunnen meedenken over mijn personage. Opdat ik te allen tijde blij zou kunnen zijn met haar (lacht).

"Ik was nauw betrokken bij het schrijven van de scenario's. Per aflevering las ik alle versies van het script. Ik had ook een vetorecht. Gelukkig besefte Adam dat de serie niet zou werken als ik niet gelukkig was met mijn personage. Ik wou vooral de manier waarop Birgitte met schuld omgaat, aangepast zien. Of ik haar harder gemaakt heb? Hard is het woord niet. Ik denk dat ik haar verantwoordelijker heb gemaakt. Ik ben een ramp in man-vrouwverschillen, maar ik wist wel dat vrouwelijke kijkers het niet zouden pikken als Birgitte niet zou instaan voor haar daden.

"Ik wilde ook dat ze anders zou reageren op de scheiding met Philip. Het feit dat hij haar eerst zo steunde in haar carrière en dan na acht maanden een punt zet achter hun huwelijk 'omdat ze nooit thuis is', vroeg gewoon om een heftige reactie van haar kant. Philip is niet de man die hij dacht te zijn. Hij dacht dat hij het soort nieuwe man was die getrouwd kan zijn met een premier, maar is het niet. Denk aan die aflevering in het tweede seizoen waarin hij zegt: 'Het werkt gewoon niet, je bent er nooit' en zij reageert: 'Natuurlijk niet, ik ben premier.' Dat wilde ik er absoluut in. That was my line! (lacht) Ze konden niet zomaar uit elkaar gaan als vrienden. In het begin kreeg Birgitte ook te veel advies van mannen, vond ik. Ze kreeg te veel in haar schoot geworpen. Ik wilde dat ze zelf meer initiatief zou nemen. Daar hebben de scenaristen het script aan aangepast."

De rest is (tv-)geschiedenis. Maar wat met de toekomst? Zowel in Frankrijk als Groot-Brittannië heeft Knudsen projecten op stapel staan, maar haar eerstvolgende rol wordt er een in een Deense film aan de zijde van Nikolaj Lie Kaas, de love interest van Sofie Gråbøl in The Killing III. Daarin speelt ze een vrouw die haar spermadonor stalkt. En sluit ze de imposante poort van De Burcht definitief achter zich.

'Ik zou voor een

tv-serie nooit

opgedraven zijn voor een rol als 'de mama'. Maar een premier,

dát was een personage waar ik ja op kon zeggen.'

Birgitte Nyborg en haar spindoctor

Kasper Juul (Pilou Asbǽk). 'Op weg naar de macht wordt een vrouw een halve man, zegt het cliché. Niet bij Birgitte.'